Cezary Nawrot

---

Życiorys

Młodość

Od najmłodszych lat Cezary Nawrot przejawiał niezwykłą pasję do motoryzacji. Jak sam wspomina, od zawsze rysował różne modele samochodów. Po ukończeniu szkoły średniej opuścił rodzinne Siemianowice, aby studiować na Wydziale Samochodów i Ciągników Politechnice Warszawskiej, gdzie w 1956 roku uzyskał tytuł magistra.

Nadzieja odwilży – pierwsza praca w FSO

W tym samym roku rozpoczął pracę w Fabryce Samochodów Osobowych w Warszawie (FSO) jako inżynier konstruktor. Do jego największych osiągnięć należy nadanie ostatecznej formy znanemu logotypowi fabryki, który powstał również w 1956 roku. Karol Pionnier, będący przewodniczącym Działu Głównego Konstruktora (DGK) w FSO, dostrzegł w młodym i utalentowanym inżynierze wielki potencjał, powierzając mu niezwykle odpowiedzialne zadania, zamiast zlecać je doświadczonemu profesorowi Stanisławowi Panczakiewiczowi. W ciągu czterech lat Nawrot zrealizował szereg zadań, w tym studium nadwoziowe przyszłego popularnego samochodu w skali 1:5 (1957), w pełni funkcjonalne studium sportowej wersji Syreny z nadwoziem wykonanym z laminatu szklano-epoksydowego (maj 1960) oraz prototyp użytkowego samochodu Syrena Mikrobus, również z elementami laminatowymi nadwozia (październik 1960).

Współpraca Nawrota z wybitnymi projektantami, takimi jak inż. Stanisław Łukaszewicz oraz inż. Władysław Kołasa, była dla niego kluczowa. To moment, kiedy zaczęło kształtować się jego zdanie na temat podziału ról pomiędzy projektantem, konstruktorem i technologiem w procesie twórczym. Laminat, który Nawrot z powodzeniem wykorzystywał w kolejnych projektach, stał się materiałem, na który szczególnie chętnie stawiał.

Równocześnie, po odejściu Pionniera z FSO w 1960 roku, Nawrot zaprojektował mnóstwo elementów do wystroju produkowanych samochodów, które stały się bazą dla pierwszych poprawionych wersji nadwozi. W tym samym roku opracował prototyp zaawansowanej modernizacji Syreny, określanej jako dziesięciotysięczna, czyli model 104. Oprócz szeregu nowoczesnych elementów, takich jak klosze tylnych świateł czy zmieniona atrapa chłodnicy, auto odznaczało się również charakterystycznymi detalami, które stały się znakiem rozpoznawczym Nawrota.

Regres małej stabilizacji – akademicka autonomia i rzeczy praktyczne

W ciągu dwóch lat od rozpoczęcia pracy w FSO, Cezary Nawrot dołączył do grona wykładowców warszawskiej Akademii Sztuk Plastycznych. Jako inżynier mechanik z talentem artystycznym oraz pierwszymi doświadczeniami w projektowaniu form, wnosił do zespołu ideę „metody integracyjnej”, której celem było tworzenie projektów użytkowych w grupie interdyscyplinarnej, z inicjatywy Jerzego Sołtana, dziekana Wydziału Architektury Wnętrz. Nawrot realizował zamówienia dla przemysłu, w tym m.in. restyling skutera Osa, produkowanego przez Warszawską Fabrykę Motocykli (WFM).

W latach 1963–66 zarządzał Pracownią Projektów Plastycznych Centralnej Wzorcowni Artykułów Powszechnego Użytku (CWAPU). Współpracował z nią również później. Spośród projektów, które ujrzały światło dzienne, można wymienić m.in. lampy dla Sosnowieckich Zakładów Przemysłu Terenowego oraz zegary – Metronu w Toruniu. Jako współautor zaprojektował również różne maszyny oraz narzędzia, które jednak w dalszym wypadku nie zostały wdrożone do produkcji.

W ramach CWAPU Nawrot zainicjował współpracę z Wytwórnią Sprzętu Komunikacyjnego w Świdniku, a później do końca lat 60. kierował Biurem Wzornictwa w tej instytucji. Zaprojektował między innymi wariant motocykla WSK M21, który wszedł do produkcji, oraz prototypy skutera Motanna. Mimo licznych założeń projektowych, inne pojazdy, takie jak wóz inwalidzki W65.S65.N65, znany potocznie jako Gacek, nie trafiły do produkcji, chociaż prezentowany był podczas wydarzenia w 1969 roku z pozytywnymi opiniami w środowisku medycznym.

Iluzja rozwoju dekady gierkowskiej

W latach 70. Cezary Nawrot wrócił do pracy nad projektami dla polskiego przemysłu motoryzacyjnego, który przy wsparciu dotychczasowych technologii oraz licencji ruszył z nowymi pracami badawczo-rozwojowymi. To również era owocnej współpracy z Wojciechem Wybieralskim, który na warszawskiej ASP zaczynał swoją karierę. Pod kierunkiem Nawrota w zespole, w którym uczestniczył również Krzysztof Wodiczko, opracowano rodzinę pojazdów Muł, projekt mający zaspokoić potrzeby transportowe w sektorze rolniczym. Równocześnie rozpoczęto działania nad nowym wnętrzem dla Syreny w bielskim ośrodku, do produkcji trafił innowacyjny pojazd furgon osobowo-towarowy, Syrena Bosto, mimo pewnych ograniczeń technologicznych.

W tej samej epoce, Nawrot obrał kierunek ku dalszym projektom. Współpracując z OMOT präsentował między innymi dostawczą wersję Fiata 126p, znaną jako BOMBEL, z laminatową zabudową, jak również inną wersję furgonu. Jego przyszłe prace skupiały się również na pieczołowitym stylizowaniu wnętrz i nadwozi kolejnych projektów, które z różnych przyczyn nie doczekały się produkcji seryjnej.

Stracone lata 80.

W czasie Karywału Solidarności i stanu wojennego lata 80. przyniosły dużą stagnację dla realizacji nowych projektów. Projekty robotów oraz sprzętów kuchennych, powstałe jeszcze w 1981 roku w fabryce Predom, pozostały niezrealizowane. Zmiany, które miały zachodzić w przemyśle, były powolne – wprowadzono jedynie elementy modernizacji nadwozia FSO Polonez, które pojawiały się sporadycznie od 1984 roku. Wiele pomysłów pozostało w sferze planowania. Projekty Sella i Wars dociążyły do niepowodzenia, w miarę zerwanych rozmów z Fiatem.

W okresie tym Nawrot zdołał zrealizować tylko jeden projekt, jakim była produkcja wózka inwalidzkiego marki Faso, stworzonego we współpracy z Wojciechem Olczakiem, który wszedł do produkcji dopiero po transformacji ustrojowej w 1989 roku.

Nowe otwarcie w nowych czasach

Era transformacji przyniosła multiplicacyjny rozwój sektora prywatnego, zarówno dla producentów, jak i projektantów. Nawrot zrealizował wiele projektów, w tym system klocków współpracujących z Lego. Stworzył także funkcjonalny pojemnik na chleb dla firmy Lamela z Łowicza (1993), który prawdopodobnie stał się jednym z jego najlepiej sprzedających się projektów, dostępnych na rynku przez wiele lat.

W tym samym roku Nawrot objął stanowisko przewodniczącego rady nadzorczej Agencji Artystycznej ASP 3a, firmy, która miała na celu ułatwienie współpracy między projektantami a firmami zamawiającymi różne projekty. Pracował też dla polskiego oddziału firmy inżynieryjno-projektowej Rücker, w tym nad stylizacją terenowych modeli samochodów opartych na Polonezie, z których jeden doczekał się prototypu.

Nawrot stworzył także nowoczesny projekt prototypu zestawu do sterowania maszynami roboczymi na zlecenie Instytutu Mechanizacji Budownictwa i Górnictwa Skalnego. W kolejnych latach zaprezentowano wiele stylizacji, w tym te dotyczące sprzętu dla Waryńskich oraz Fadromy, a także innowacyjne kabiny ładowarek, które zrealizowano w Hucie Stalowa Wola (1998).

Ostatnich sukcesów dostarczył dział transportu szynowego, w ramach którego Nawrot zaprojektował zmodernizowane wnętrza wagonów osobowych dla Polskich Kolei Państwowych. W ciągu kilku lat powstało 18 projektów realizowanych w krajowych Zakładach Naprawczych Taboru Kolejowego.

W 2001 roku stworzył bryłę tramwaju na zlecenie Alstom Konstal, a rok później projekt modernizacji tramwajów Konstal 105N, które były jednymi z najczęściej spotykanych w kraju.

Życie prywatne

Cezary Nawrot był żonaty i miał córkę Ewę.

Miejsce jego spoczynku znajduje się na cmentarzu Bródnowskim w Warszawie, gdzie pochowany jest w kwaterze 68C-I-17.

Działalność dydaktyczna i naukowa

Cezary Nawrot był aktywnym członkiem środowiska akademickiego, związując się z Akademią Sztuk Pięknych w Warszawie od 1958 roku. Początkowo pełnił rolę asystenta, a od 1960 roku rozpoczął pracę jako wykładowca. W 1977 roku był jednym z współinicjatorów powołania Wydziału Wzornictwa Przemysłowego, gdzie objął kierownictwo Katedry Wiedzy o Projektowaniu. W 1980 roku uzyskał tytuł docenta, a w 1991 roku został profesorem nadzwyczajnym. Już w 1997 roku zyskał status profesora zwyczajnego.

W latach 1984–1990 pełnił zaszczytną funkcję dziekana wydziału. Jego działalność dydaktyczna nie ograniczała się jedynie do Warszawy; od 1997 roku był także związany z Akademią Sztuk Pięknych im. Władysława Strzemińskiego w Łodzi, gdzie kierował Pracownią Technik Przemysłowych, a wkrótce potem objął Katedrę Projektowania na Wydziale Form Przemysłowych, na krótko przed swoją śmiercią. Cezary Nawrot był promotorem licznych prac dyplomowych, większość z nich dotyczyła wzornictwa motoryzacyjnego.

W latach 1987–1990 miał także zaszczyt być członkiem Rady Naukowej Ośrodka Badawczego i Rozwojowego Samochodów Małolitrażowych BOSMAL w Bielsku-Białej. Później, w latach 1991–1997 był związany z Instytutem Wzornictwa Przemysłowego. Dodatkowo, w latach 1994–1998 pracował jako profesor w Przemysłowym Instytucie Motoryzacji, co podkreśla jego znaczący wkład w rozwój dziedziny wzornictwa i motoryzacji w Polsce.

Znaczenie

Wraz z inżynierami Władysławem Kolasą oraz Stanisławem Łukaszewiczem, Cezary Nawrot stał się pionierem wykorzystania tworzyw sztucznych w produkcji nadwozi samochodowych w polskim sektorze motoryzacyjnym. Obok takich postaci jak Krzysztof Meisner, Janusz Zygadlewicz, Jerzy Ginalski, Zdzisław Beksiński, Zbigniew Wattson i Julian Kamiński, Nawrot odegrał kluczową rolę w kształtowaniu nowoczesnego designu motoryzacyjnego w Polsce.

Mimo że żaden z jego kompleksowych projektów samochodów nie przeszedł do seryjnej produkcji, z wyjątkiem głębokich modyfikacji modeli Warszawy sedan i kombi oraz Syreny Bosto, to jednak jego prototypowe realizacje, takie jak Syrena Sport i Ogara, zyskały status kultowych pojazdów. Warto zauważyć, że niezwykle ironicznym jest fakt, iż najczęściej spotykanym przedmiotem zaprojektowanym przez Nawrota jest prosty kształt pojemnika na chleb.

Nie mniej znaczące są dwa jego logotypy (FSO i PKP Intercity), które w sposób symboliczny zespoliły jego twórczą drogę, pomimo że pomiędzy tymi projektami nie zajmował się tworzeniem identyfikacji wizualnych.

---

Oceń: Cezary Nawrot

---