Aleksander Skowroński (ksiądz)

---

Życiorys

Wczesne życie

Wojciech Skowroński, ojciec Aleksandra, urodził się w 1818 roku w Małobądzu w pobliżu Będzina, gdzie dorastał w rodzinie rolniczej. Jego żona, Weronika Eleonora, z domu Walkiewicz, przyszła na świat w 1829 roku w Popowie, miejscowości koło Częstochowy, w której jej ojciec pracował jako leśniczy. Aby uniknąć przymusowej służby wojskowej w armii rosyjskiej, Wojciech osiedlił się w Siemianowicach Śląskich, gdzie zatrudnił się jako górnik i dozorca maszyn. Małżeństwo z Weroniką zawarł 1846 roku w kościele św. Michała Archanioła w Michałkowicach, a ich posiadłości przyczyniły się do powstania dwóch domów czynszowych, jeden z nich wybudowany w Hugo, a drugi na Kolonii Wandy.

Aleksander Skowroński przyszedł na świat 9 lutego 1863 roku w Hugo. Jako dziecko miał czterech braci – Józefa, Leopolda, Wojciecha i Adama, a także dwie siostry, Matyldę i Józefę. Swoją edukację rozpoczął w szkole ludowej w Siemianowicach Śląskich, a od 1876 roku uczęszczał do katolickiego gimnazjum św. Macieja we Wrocławiu, gdzie legitymował się bardzo dobrymi wynikami.

W 1883 roku, tragicznie zmarł jego ojciec w wyniku nieszczęśliwego wypadku. Po jego odejściu, z powodu ubóstwa rodzinnego, Aleksander przeżył trudne chwile i popadł w depresję. Niemniej jednak kontynuował naukę dzięki wsparciu finansowemu od swojego brata Wojciecha. Dodatkowe dochody uzyskiwał udzielając lekcji i korepetycji. W marcu 1885 roku zdał maturę z wyróżnieniem.

W czwartym roku nauki, podczas wycieczki do Trzebnicy, Aleksander napisał wiersze inspirowane twórczością Josepha von Eichendorffa. W tym okresie miał w swojej bibliotece dzieła polskich pisarzy, takich jak Antoni Malczewski, Adam Mickiewicz, Józef Korzeniowski i Juliusz Słowacki. W 1883 roku odwiedził Kraków, a w roku następnym podjął pielgrzymkę na Jasną Górę.

28 kwietnia 1885 roku Aleksander rozpoczął studia na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Wrocławskiego. Już w październiku tego samego roku wziął udział w zjeździe polskich akademików w Gnieźnie oraz zaangażował się w działalność wrocławskich organizacji studenckich, takich jak Towarzystwo Literacko-Słowiańskie czy Towarzystwo Górnośląskie. Weryfiował swoje powołanie również służąc jako ochotnik w 11 Pułku Grenadierów, co umożliwiło mu uzyskanie kwalifikacji oficerskich. Po ukończeniu studiów teologicznych 10 sierpnia 1888 roku, przyjął święcenia kapłańskie 27 czerwca 1889 roku we Wrocławiu.

Chorzów

Na początku sierpnia 1889 roku Skowroński przybył do pracy jako wikariusz do parafii św. Barbary w Chorzowie, jednak niedługo potem, w tym samym miesiącu, został przeniesiony do parafii św. Jadwigi Śląskiej. Jego teksty zaczęły się ukazywać w gazetach, takich jak „Katolik”, „Gazeta Opolska” oraz „Nowiny Raciborskie”. Nawiązał kontakty z polską młodzieżą, m.in. z Wojciechem Korfantym, przyczyniając się do rozwoju tajnego kółka oświatowego.

Pod koniec 1892 roku, jako jedyny kapłan z dekanatu Mysłowice, odmówił podpisania protestu przeciwko redakcji „Nowin Raciborskich” w związku z publikacjami, które uważał za niesprawiedliwe. Jego postawa wywołała oburzenie u dziekana Józefa Michalskiego, który dążył do przeniesienia Skowrońskiego z regionu Górnego Śląska.

Łącznik, Solec, Szymiszów

Mimo wysiłków, aby zachować swoje stanowisko w Chorzowie, został przeniesiony do parafii Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Łączniku, gdzie pracował pod okiem proboszcza Fryderyka von Woysky’ego. W 1893 roku przystąpił do egzaminów proboszczowskich, a po jedenastu miesiącach został przeniesiony do Solca pod Białą. Po śmierci ostatniego proboszcza, Hoffmanna, w 1894 roku, pełnił funkcję kierownika parafii św. Jana Chrzciciela do momentu przybycia nowego proboszcza. Podczas swojego pobytu w powiecie prudnickim, utrzymywał kontakt z polskimi działaczami, takimi jak Bronisław Koraszewski i Adam Napieralski, co pozwoliło na rozwój lokalnej polskości.

W grudniu 1894 roku został przeniesiony jako administrator do Szymiszowa, gdzie kontynuował swoje posługi duszpasterskie.

Ligota Bialska koło Prudnika

Skowroński, po śmierci proboszcza z Ligoty Bialskiej, złożył aplikację na to stanowisko. Od września 1896 roku pełnił funkcję proboszcza tej parafii, która obejmowała również tereny wsi Górka Prudnicka, Otoki i Radostynia, sumując ponad 2000 wiernych. Wraz z Adamem Napieralskim udało im się zrealizować program samopomocy, wprowadzając polskie elementarze. 11 listopada 1900 roku, w Bytomiu, jednogłośnie wybrano go na przewodniczącego Towarzystwa Dla Szerzenia Elementarzy Polskich im. ks. Engla. Mimo urzędowych zakazów od władz, Skowroński wspierał polski język w nauczaniu religii. W 1902 roku „Gazeta Toruńska” informowała: „Polska na Śląsku jest tam, gdzie stoją ks. Skowroński, p. Koraszewski i p. Napieralski oraz ich zwolennicy”.

W lipcu 1903 roku wyruszył z inicjatywą stworzenia Polskiego Towarzystwa Ludowego, pełniąc przy tym funkcję jego pierwszego prezesa. W 1904 roku był przedstawicielem Śląska w Polskim Centralnym Komitecie Wyborczym i od 1906 roku stał się liderem grupy śląskiego duchowieństwa, która popierała polski ruch narodowy. 25 stycznia 1907 roku został wybrany posłem do Reichstagu, co jednak przyniosło mu problemy, gdyż biskup Kopp wymusił na nim rezygnację z tego stanowiska, co miało negatywny wpływ na jego stan psychiczny.

Skowroński rozpoczął współpracę z gazetą „Neustädter Zeitung” w Prudniku, gdzie próbował założyć kronikę parafialną, zbierając dokumentację, która jednak nie była łatwa do zdobycia. Z czasem przygotowany przez niego rękopis zatytułowany „Material zur Ellguther Pfarrchronik, gesammelt vom Pfarrer Aleksander Skowroński anno 1908” stał się źródłem informacji o patronacie parafii oraz historii ich proboszczów aż do 1893 roku. W tym czasie gromadził także cenne materiały prasowe.

14 kwietnia 1909 roku na plebanii w Ligocie Bialskiej zmarła jego matka. W odpowiedzi na żal, ogłosił budowę nowego kościoła św. Stanisława Biskupa. Kamień węgielny został poświęcony 29 czerwca 1908 roku, a dzwony nowego kościoła poświęcone zostały 31 maja 1909 roku przez dziekana von Woysky. Konsekrowanie nowej świątyni odbyło się 16 czerwca 1912 roku.

Po wybuchu I wojny światowej Skowroński zorganizował działania pomocowe dla ofiar wojny, a w 1915 roku został przewodniczącym śląskiego Komitetu Wykonawczego Niesienia Pomocy Głodującej Ludności Królestwa. W październiku 1917 roku utworzył Towarzystwo Oświaty im. św. Jacka, którego stał na czele. W grudniu 1918 wybrano go do Naczelnej Rady Ludowej z ramienia sejmu dzielnicowego zaboru pruskiego. Otrzymał również nominację na dziekana 30 kwietnia 1920 roku.

Podczas plebiscytu na Górnym Śląsku był aktywnie zaangażowany w działalność pro-polską, prowadząc mowy na wiecach oraz organizując pielgrzymki na Jasną Górę. Spotkał się z pogróżkami ze strony niemieckich grup narodowych, które obwiniały go o korupcję, jednak zarzuty te nigdy nie zostały udowodnione. 30 kwietnia 1921 roku został ostrzeżony o grożącym mu niebezpieczeństwie, więc w obawie o życie, udał się do Bytomia, a w czasie III powstania śląskiego przebywał w Wiśniczach w pobliżu Gliwic.

Mikołów

29 czerwca 1922 roku, w chwili gdy Wojsko Polskie wkroczyło do Mikołowa, Skowroński wygłosił przemówienie z balkonu ratusza. Jeszcze w tym roku objął funkcję proboszcza parafii św. Wojciecha w Mikołowie, gdzie z jego inicjatywy powstały dwa nowe okręgi duszpasterskie w latach 1926 oraz 1931. Za swoje zasługi otrzymał Krzyż Komandorski Odrodzenia Polski 2 maja 1923 roku, co czyniło go jedynym śląskim kapłanem odznaczonym tym medalem w tak wysokiej klasie. W tym samym roku został uhonorowany Mieczami Hallerowskimi w formie honoris causa.

Po utworzeniu diecezji katowickiej, w styczniu 1926 roku otrzymał nominację na archidiakona Kapituły Katedralnej, a w 1928 roku został komisarzem biskupim regionu zachodniego. W 1930 roku uzyskał tytuł prałata, a w kwietniu 1931 roku, po śmierci ks. Jana Kapicy, objął stanowisko prepozyta Kapituły Katedralnej w Katowicach. Aktywnie działał w Radzie Naczelnej Związku Powstańców i Byłych Żołnierzy oraz wspierał chrześcijańską demokrację. W 1930 roku, przed wyborami parlamentarnymi, podpisał odezwę, która krytykowała rząd sanacyjny, nawołując do poparcia Katolickiego Bloku Ludowego.

Od 1910 roku Aleksander cierpiał na reumatyzm, a w późniejszym czasie rozwinęła się choroba wątroby. Z okazji jubileuszu swoich 70. urodzin w 1933 roku został uhonorowany tytułem honorowego obywatela Mikołowa. Zmarł 4 października 1934 roku w Mikołowie, gdzie pochowano go w podziemiach cmentarnej kaplicy.

Ordery i odznaczenia

Wśród licznych wyróżnień, które otrzymał Aleksander Skowroński, znajduje się Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski, przyznany mu w roku 1923.

Oprócz tego, zasłużył na:

• miecze hallerowskie,
• odznakę honorową Związku Powstańców i Byłych Żołnierzy,
• honorowy Krzyż Plebiscytowy.

Upamiętnienie

W Katedrze w Katowicach można zobaczyć popiersie Aleksandra Skowrońskiego, które zostało wykonane przez artystę Bogusława Langmana. Jest to część dziedzictwa tego wybitnego duchownego.

4 października 1954 roku, z okazji 20. rocznicy jego śmierci, w Ligocie Bialskiej miało miejsce odsłonięcie tablicy poświęconej księdzu Skowrońskiemu, co miało na celu upamiętnienie jego wkładu w życie lokalnej społeczności.

Na cześć Aleksandra Skowrońskiego nazwana została ulica, która znajduje się w Prudniku na Jasionowym Wzgórzu, oraz w Gliwicach i Łączniku. Te gesty świadczą o jego znaczeniu dla mieszkańców tych terenów.

Dodatkowo, Skowroński jest wpisany na tablicę umieszczoną na Głazie, który upamiętnia nauczycieli zaangażowanych w walkę o polskość Ziemi Prudnickiej, co podkreśla jego rolę jako lidera społecznego i duchowego.

---

Oceń: Aleksander Skowroński (ksiądz)

---