Hugo (Siemianowice Śląskie)

---

Geografia

„Hugo, zlokalizowane w południowej części Siemianowic Śląskich, jest częścią dzielnicy Centrum. Obszar ten obejmuje ulice: Fabryczną, J. Matejki, Piastowską oraz B. Głowackiego. Z punktu widzenia podziału fizycznogeograficznego, opracowanego przez Jerzego Kondrackiego, Hugo znajduje się w mezoregionie zwanym Wyżyną Katowicką.

Jeżeli chodzi o uwarunkowania geologiczne, dzielnica jest zróżnicowana. Zachodnia część obszaru usytuowana jest na formacjach pochodzących z górnego karbonu, takich jak zlepieńce, piaskowce, mułowce oraz węgiel kamienny znajdujący się w warstwach łaziskich. W centralnej i wschodniej części Hugo dominują z kolei rezydua glin zwałowych, które wykształciły się w plejstocenie.

Hugo całkowicie należ do dorzecza Wisły, a jego tereny znajdują się w zlewni Rowu Śmiłowskiego, będącego dopływem Brynicy. Jak większość regionu, Hugo leży w strefie klimatu umiarkowanego, miejscowo wpisując się w śląsko-dąbrowską dzielnicę klimatyczną. Warto zaznaczyć, że na obszarze dzielnicy nie występują żadne formy ochrony przyrody ani pomniki przyrody.

Historia i architektura

Kolonia robotnicza położona w bliskim sąsiedztwie huty Laura powstała w czasie lat 50. XIX wieku. Jej nazwa nawiązuje do imienia Hugona II Henckla von Donnersmarcka, który miał znaczący wpływ na rozwój regionu. Początkowo zabudowa osiedla koncentrowała się wokół ulic: Piastowskiej, J. Matejki i B. Głowackiego. Powstała według jednolitego wzorca, gdzie w każdym mieszkaniu znajdował się pokój połączony z kuchnią, a mieszkańcy mieli do dyspozycji komórkę usytuowaną na podwórzu.

W miarę postępującego rozwoju przemysłowego, obszar wokół kolonii zmienił się znacznie. W wyniku wycinki okolicznych lasów powstały nowe budynki, a także wytyczono dodatkowe ulice. Na północnej pierzei ulicy B. Głowackiego oraz w rejonie ulicy J. Matejki zaczęły powstawać mieszczańskie kamienice, podczas gdy starsze budowle przetrwały w okolicy ulicy Piastowskiej i Fabrycznej. Ważnym momentem w historii było oddanie do użytku, 1 lutego 1870 roku, sąsiadującej z Hulgo linii kolejowej, co znacząco wpłynęło na komunikację i rozwój osiedla.

Na początku XX wieku Hugo było jedną z kolonii w gminie Huta Laura. W 1924 roku obszar ten połączono z Siemianowicami, przekształcając go w Siemianowice Śląskie. Rozwój edukacji w regionie zaznaczył się w 1931 roku, kiedy to przy ulicy J. Matejki uruchomiono Publiczną Szkołę Powszechną im. Mikołaja Kopernika. Mieściła się w tym samym budynku, gdzie 1 września 1981 roku rozpoczął działalność Zespół Szkół Zawodowych. Przemiany gospodarcze doprowadziły również do likwidacji huty Jedność w 2003 roku.

Ważnym elementem dziedzictwa Hugo jest wpisanie do Gminnej Ewidencji Zabytków miasta Siemianowic Śląskich znacznej części tamtejszej zabudowy. Obejmuje to m.in. budynki przy ulicy Piastowskiej 1, 3, 5, 13, 16 i 17 oraz zabudowę ulicy B. Głowackiego 4, 5, 11 i 11a. Ponadto, ich częścią są także kamienice przy ul. J. Matejki 4, 12, 14, 19, 19a, 19b, 20, 20b, 22, 23, 24, 26 i 29 oraz kamienice przy ulicy Fabrycznej 8, 8a i 11. Warto również wspomnieć o historycznym zespole zabudowy dawnej kopalni zlokalizowanej przy ulicy M. Konopnickiej.

Niestety, dzielnica ta straciła również niektóre zabytki. Wśród nich znajdował się dom z 1863 roku, który został wpisany do rejestru zabytków 31 maja 1991 roku pod numerem A/1426/91. Był usytuowany przy ulicy J. Matejki 18, ale niestety został wyburzony w 1992 roku. Tym samym lokalna historia nadal zachowuje swoje ślady, które są świadectwem dawnej architektury i kultury regionu.

Gospodarka i transport

W przeszłości największym zakładem przemysłowym w pobliżu Hugo była huta Laura, która po II wojnie światowej została przemianowana na Jedność. Historia tego zakładu rozpoczęła się w 1839 roku, kiedy to huta zaczęła swoją działalność. Jednakże, w 2003 roku huta ta została ostatecznie zlikwidowana. Po zakończeniu prac huty Jedność, Fabryka Elementów Złącznych, założona w 1868 roku jako Fabryka Śrub i Nitów Fitznera, stała się największym zakładem przemysłowym w Hugo. W miejscowości funkcjonują również różne przedsiębiorstwa, w tym wytwórcy stołów bilardowych i sprzętu strzałowego, a także wiele sklepów spożywczych oraz wielobranżowych.

W rejonie kolonii Hugo miało miejsce wydobycie węgla kamiennego. Zlokalizowane na terenie dzisiejszej ulicy P. Stalmacha dwa wieże szybu Knoff (dawniejszy szyb Śmiłowski kopalni Michał) doświadczyły zniszczeń, kiedy w 1923 roku doszło do gwałtownego wylewu Brynicy – jeden z wież został zatopiony, a drugi zlikwidowany przed II wojną światową. Wydobycie węgla odbywało się w kopalni Michał, która w momencie swojego istnienia była własnością rodziny Henckl, a następnie znalazła się w rękach koncernu Zjednoczone Huty Królewska i Laura. Szyb Knoff II oraz szyb Ficinus, który znajdował się na północy obecnej ulicy M. Konopnickiej, były jednym z kluczowych punktów kopalni Huta Laury, która zakończyła działalność w 1933 roku. Po zachodniej stronie szybu Knoff zlokalizowany był szyb kopalni Fanny, założonej przez rodzinę Rheinbabenów w 1803 roku.

Na terenie kolonii Hugo, w okolicy obecnej ulicy Fabrycznej 3, powstała także gazownia. Plany budowy tej infrastruktury zrodziły się w 1865 roku, kiedy to dyrektor huty Laura rozważał ten projekt, jednak ze względu na wysokie koszty budowy, plany nie mogły zostać od razu zrealizowane. Ostatecznie gazownia została otwarta w 1869 roku, a jej budowę sfinansowali fabrykant Alfred Wehowski z Bytomia oraz aptekarz Hugo Barthusel z Ujazdu. W międzywojniu, w 1934 roku, budynki dawnej gazowni zostały przekształcone na hutę i rafinerię szkła, która rozpoczęła swoją działalność w 1936 roku. Mimo że produkcja w tej hucie sięgała do 1999 roku, to w 2004 roku obiekt stał się własnością prywatną. Huta skupiła się na produkcji różnorodnych wyrobów, takich jak baloniki do żarówek dla zakładu Helios w Katowicach i eleganckie bańki do termosów.

Ważnymi ulicami w Hugo są: Fabryczna, Jana Matejki, Piastowska oraz Bartosza Głowackiego. Dwie z wymienionych ulic są drogami powiatowymi: Fabryczna (numer drogi S 9635) oraz Jana Matejki (numer drogi S 9634). Miejscowość sąsiaduje także z linią kolejową nr 161 łączącą Katowice Szopienice Północne z Chorzowem Starym, na której aktualnie prowadzony jest tylko ruch towarowy. Linia ta oddana została do użytku 1 lutego 1870 roku, jednak połączenia pasażerskie były dostępne do 1 kwietnia 1968 roku.

W zakresie komunikacji zbiorowej, Hugo obsługiwane jest przez autobusy transportu miejskiego, których rozkład jest zarządzany przez Zarząd Transportu Metropolitalnego. Na początku 2021 roku z przystanku Siemianowice Fabryczna kursowały dwie linie, 22 oraz 222. Linia 22 zapewnia bezpośrednie połączenie Hugo z Bytkowem, Michałkowicami, a także sąsiednimi miejscowościami takimi jak Chorzów i Świętochłowice. Z kolei linia 222 obsługuje trasę wewnętrzną, łącząc dzielnicę z Centrum, osiedlem J. Tuwima, a także Bytkowem i Michałkowicami.

Oświata i społeczeństwo

Na terenie dzielnicy Hugo znajduje się jedyna instytucja edukacyjna, którą jest Zespół Szkół Cogito. Jego siedziba zlokalizowana jest przy ulicy J. Matejki 5. Ta placówka edukacyjna składa się z dwóch szkół: Technikum Nr 1 im. Zbigniewa Herberta oraz Branżowej Szkoły I Stopnia. W roku szkolnym 2016/17 szkoła dysponowała 15 oddziałami klasowymi, w których uczyło się około 300 uczniów.

Początki długiej historii szkoły sięgają okresu międzywojennego. W 1934 roku, przy dzisiejszej ulicy Pszczelniczej 10, została utworzona Publiczna Szkoła Dokształcająca Zawodowa. Po zakończeniu II wojny światowej szkoła wznowiła swoją działalność, przekształcając się w Zasadniczą Szkołę Metalową, która funkcjonowała do 1961 roku. W tym samym budynku, 1 września 1959 roku, zainaugurowano pracę Zasadniczej Szkoły dla Pracujących, która 1 września 1968 roku zmieniła nazwę na Zasadniczą Szkołę Zawodową Dokształcającą.

W późniejszym czasie w obrębie tego samego gmachu utworzono Liceum Zawodowe. 1 września 1973 roku nastąpiło połączenie szkół, co w efekcie doprowadziło do utworzenia Zespołu Szkół Zawodowych, a od 1 września 1981 roku placówka zaczęła funkcjonować na Hugo, przy ulicy J. Matejki 5. W 1995 roku ZSZ przekształcił swoją nazwę na Zespół Szkół Techniczno-Usługowych, a w 2009 roku na Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych Cogito.

Warto również wspomnieć, że nowoczesny budynek szkoły został wzniesiony w 1931 roku, a pierwotnie mieściła się tam Publiczna Szkoła Powszechna im. Mikołaja Kopernika. W 1956 roku w budynku rozpoczęła swoją działalność Szkoła Podstawowa, która później została przekształcona w filię Szkoły Podstawowej nr 6 oraz przedszkole. Liceum Ogólnokształcące nr 2 im. Jana Matejki również miało swój początek w tym samym budynku, lecz w 1976 roku zostało przeniesione do nowego gmachu, który znajduje się przy ulicy Leśnej 1.

Hugo boryka się z pewnymi wyzwaniami społecznymi, które nasiliły się szczególnie po likwidacji huty Jedność. Skutki tej sytuacji stały się przyczyną znacznego zubożenia mieszkańców oraz wzrostu bezrobocia. Wiele budynków w tej dzielnicy, w tym ich podwórza, jest w złym stanie, a niektóre z nich są opuszczone. Aby zwrócić uwagę władz na problem stanu czystości ulic, Stowarzyszenie Wolne Siemianowice zorganizowało 8 marca 2014 roku akcję sprzątania ulicy Jana Matejki w ramach działań pod nazwą Posprzątajmy Hugo.

W ramach działań mających na celu aktywizację mieszkańców, przy ul. Jana Matejki 4 utworzono świetlicę środowiskową, a także zagospodarowano plac zabaw. Pod koniec czerwca 2015 roku zorganizowano festyn na powitanie lata, a podobne wydarzenie miało miejsce również w 2019 roku.

Zgodnie z danymi spisu ludności z 2011 roku, w rejonie statystycznym nr 277660, który obejmuje Hugo, mieszkało 665 osób. Mieszkańcy Hugo przynależą do parafii św. Antoniego z Padwy, co stanowi ważny element lokalnej wspólnoty religijnej.

---

Oceń: Hugo (Siemianowice Śląskie)

---