Michałkowice


Michałkowice to interesująca dzielnica znajdująca się w Siemianowicach Śląskich, która ma zróżnicowany charakter.

Oferuje ona połączenie zabudowy mieszkaniowej, działalności przemysłowej oraz obszarów rolniczych.

Michałkowice leżą na północno-zachodnich obrzeżach Siemianowic, co czyni je atrakcyjnym miejscem do życia dla różnych grup mieszkańców.

Obszar tej dzielnicy rozciąga się na 545,5 hektara, co przekłada się na wystarczającą przestrzeń zarówno dla mieszkańców, jak i dla rozwoju lokalnych biznesów.

Warto również zauważyć, że w 2001 roku Michałkowice miały populację wynoszącą 15 532 mieszkańców, co daje przybliżoną gęstość zaludnienia na poziomie 2847 osób na km².

Historia

Michałkowice to jedna z najstarszych dzielnic Siemianowic Śląskich. Na początku była oddzielną osadą, usytuowaną podobnie jak sąsiednie Maciejkowice na obszarze Piastowskiego Księstwa Bytomskiego. To miejsce znajduje się na południe od rozległych pól Rozbarku, obecnie będącego częścią Bytomia, a także sąsiadującej z Dąbrówką Wielką, które to miejscowości zostały już uwzględnione w XII-wiecznych Kronikach Nestora. Informacje te wskazują, że były one dostawcami srebra oraz koni dla władcy Waregów, Światosława I, a także dla władz kościelnych i królewskich, jak to zostało zapisane w Bulli gnieźnieńskiej.

W Michałkowicach znajduje się jedna z najstarszych parafii rzymskokatolickich na Górnym Śląsku. Jej powstanie związane jest z wizytą Jacka Odrowąża w tym regionie. Z tej parafii wyodrębniły się takie miejsca jak Siemianowice, Bańgów, Przełajka, Maciejkowice, Józefowiec oraz Bytków.

Nazwa

Nazwa Michałkowice jest patronimiczną formą wywodzącą się od męskiego imienia Michał, które ma biblijne korzenie, i oznacza, że została nadana przez założyciela miejscowości lub była patronem tej osady. Heinrich Adamy w swoim opracowaniu nazw miejscowych z 1888 roku, opublikowanym we Wrocławiu, przytacza polską wersję nazwy, wskazując na jej wcześniejsze pojawienie się niż niemiecka. Definiuje tę nazwę jako „Dorf des St. Michael”, co tłumaczymy jako „Wieś św. Michała”. Historia mówi, że Michał był niegdyś właścicielem tej osady, a legenda głosi, że był rybakiem, działającym u boku swoich braci Siemiona i Macieja. W czasie, gdy Górny Śląsk znajdował się pod panowaniem Królestwa Prus i Rzeszy Niemieckiej, miejscowość nazywała się Michalkowitz.

Kalendarium

  • 1274 – pierwsza niepotwierdzona w innych źródłach wzmianka o parafii w Michałkowicach,
  • 1290-1310 – prawdopodobne założenie parafii oraz budowa pierwszego kościoła w Michałkowicach,
  • 1326 – w dokumencie kolektora papieskiego Andrzeja z Verolo pojawia się mowa o opuszczonym kościele we wsi Michałkowice, co świadczy o jego wcześniejszym istnieniu, a Michałkowice już wówczas były miejscowością parafialną, jedną z najstarszych w kasztelanii bytomskiej,
  • 1402 – fundator Maciej Wrochlik z Bytkowa zakłada drugi kościół parafialny w Michałkowicach,
  • 1421 – powstanie pierwszej szkoły w Siemianowicach przy kościele oraz parafii w Michałkowicach,
  • 1520 – w XVI wieku trwają prace związane z górnictwem kruszcowym na terenach Michałkowic aż do wyczerpania złóż,
  • 1651 – podział terenów Michałkowic na trzy części dla braci Mieroszewskich, a późniejsza wyprzedaż majątku przez Rheinbabenów skutkuje odłączeniem części Michałkowic, zwanej później Michałkowice II,
  • 1786 – zbudowanie murowanego kościoła w Michałkowicach, który został konsekrowany 21 października 1787 roku,
  • 1803 – Rheinbabenowie zakładają kopalnię „Fanny” na polach „Michałkowic II”,
  • 1845 – budowa cynkowni oraz huty „Teresa” na terenach „Michałkowice II”,
  • 1853 – początek budowy wąskotorowej kolei przemysłowej łączącej Bytomia-Karbia z Katowic-Bogucic,
  • 1856 – ksiądz Antoni Stabik powiększa fary św. Michała Archanioła poprzez dobudowę trzech kaplic oraz zakłada nowy cmentarz,
  • 1870 – powstanie kopalni „Chassee” na terenach „Michałkowice II”,
  • 1882 – założenie biblioteki Towarzystwa Czytelni Ludowych w Michałkowicach,
  • 1887 – uruchomienie kopalni „Max” na terenie Michałkowic,
  • 1902-1904 – na miejscu XVIII-wiecznej barokowej świątyni wzniesienie nowego kościoła pod wezwaniem Św. Michała Archanioła,
  • 1910 – konsekracja kościoła pw. Św. Michała Archanioła przez kardynała Georga Koppa,
  • 1920 – ustanowienie Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Michałkowicach jako regionalnego gniazda Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, gdzie działalność rozpoczęto 22 lutego z liczbą 111 członków, w tym 46 kobiet i 30 młodzieży, a prezesem został Józef Białas, a naczelnikiem Wojciech Kocot, a później Franciszek Sobota,
  • 1936 – przemianowanie kopalni „Max” na „Michał”,
  • 1939 – w nocy z 31 sierpnia na 1 września na kopalni „Michał” rozpoczyna się II wojna światowa, gdy dywersyjny oddział Freikorps Ebbinghaus zajmuje teren kopalni, aby zostać wypartym po trudnych walkach przez żołnierzy Wojska Polskiego oraz miejscowych dawnych powstańców śląskich i harcerzy,
  • 1951 – włączenie gminy Michałkowice (wraz z dzielnicą Bytków) do powstającego powiatu miejskiego Siemianowice Śląskie,
  • 1961 – założenie pierwszego Zakładu Przeróbczego Haldex przy KWK „Michał”,
  • 1970 – zawiązanie grupy muzycznej SBB,
  • 1972 – połączenie KWK „Michał” z KWK „Siemianowice”,
  • 1994 – uroczyście pożegnano KWK „Michał”,
  • 1998 – zlikwidowana KWK „Michał”,
  • 2012 – otwarcie „Parku Tradycji” w miejscu byłej kopalni „Michał”.

Architektura i urbanistyka

Osiedla

Michałkowice to miejsce, które odznacza się różnorodnością osiedli, każde z nich z unikalnym charakterem. Warto zwrócić uwagę na kilka z nich:

  • Osiedle Przyjaźni,
  • Osiedle Fabud,
  • Osiedle Bohaterów Września, potocznie nazywane „Pegeery”,
  • Osiedle Robotnicze, znane również jako „osiedle za kościołem”, dawniej „osiedle im. A. Zawadzkiego”,
  • Maroko, będące zachodnią częścią Osiedla Robotniczego, składającą się z licznych dwurodzinnych domków, które powstały na początku XX wieku,
  • Osiedle im. Witolda Budryka, które bywa określane jako Falklandy albo Faki,
  • Osiedle przy ul. Bytomskiej,
  • Osiedle Basztowe.

Zabytki

Michałkowice szczycą się także wieloma zabytkami, które stanowią świadectwo bogatej historii regionu. Wśród nich wyróżniają się:

  • Kościół pw. św. Michała Archanioła, który został zbudowany w latach 1902-1904,
  • Zabytkowy zespół zabudowań oraz terenów parafialnych,
  • Pałac Rheinbabenów, znany także jako Zameczek w Parku Górnik,
  • Dom leśniczego i ogrodnika w Michałkowicach, datowany na 1906 rok, który można znaleźć w Parku Górnik,
  • Dom Pomocy Społecznej, znany wcześniej jako Maximilianeum, powstały na początku XX wieku, obecnie zarządzany przez CARITAS,
  • Stary cmentarz przy ul. Maciejkowickiej,
  • Zabudowania dawnej kopalni „Michał”, w tym szyb Krystyn,
  • Budynek dawnego magistratu przy ul. Krakowskiej, który obecnie funkcjonuje jako kamienica mieszkalna,
  • Niektóre z zabudowań ul. Kościelnej.

Krzyże i kapliczki

W Michałkowicach można również zobaczyć wiele krzyży oraz kapliczek, które mają istotne znaczenie kulturowe dla lokalnej społeczności:

  • krzyż przy ul. Żeromskiego,
  • krzyż przy ul. Tarnogórskiej,
  • krzyż przy ul. Harcerskiej, dawniej zwanej ul. Jana Hadamika,
  • Grupa Ukrzyżowania przy kościele św. Michała Archanioła,
  • kaplica przy ul. E. Orzeszkowej,
  • kaplica przy ul. Kościelnej,
  • kaplica przy ul. S. Żeromskiego,
  • kaplica Rheinbabenów na cmentarzu michałkowickim, mieszcząca się przy ulicy Michałkowickiej,
  • kaplica „Jezus w ogrójcu”, usytuowana przy drodze prowadzącej na cmentarz.

Pomniki

Te różnorodne pomniki oraz upamiętnienia w mieście również odgrywają ważną rolę w historii regionu:

  • obelisk przy ul. E. Orzeszkowej,
  • tablica pamiątkowa na os. Obrońców Kopalni „Michał”,
  • tablica upamiętniająca ofiary II wojny światowej w kościele św. Michała Archanioła,
  • tablice pamiątkowe, które przypominają o ważnych rocznicach, również w kościele św. Michała Archanioła.

Obiekty przyrodnicze

Odwiedzając Michałkowice, nie można zapomnieć o pięknych obiektach przyrodniczych, które warto zobaczyć:

Komunikacja i transport

Transport kolejowy

Obszar Michałkowic był, a w niektórych przypadkach wciąż jest, istotnym punktem na kolejowej mapie regionu. Przebiegają przez nie, lub przebiegały, różne linie kolejowe.

  • Linia kolejowa nr 161, łącząca Katowice Szopienice Płn. z Chorzowem Starym, zlokalizowana na granicy z Bytkowem, jest aktywna, choć obecnie wykorzystywana przede wszystkim do transportu towarów,
  • Linia nr 201, należąca do Kopalni Piasku Szczakowa, w rejonie granicy z Piekarami Śląskimi, została zlikwidowana,
  • Łącznica kolejowa nr 871: Wanda – KWK Michał, która kiedyś łączyła zakłady Haldex i Fabud z innymi liniami, również została zamknięta.

W latach 1854–1857 powstała linia kolejki wąskotorowej o szerokości toru 785 mm, która rozpoczynała się w Bytomiu Karbiu, a prowadziła przez Rozbark, Maciejkowice, Siemianowice do Szopienic oraz Bogucic.

Ta linia, przebiegająca przez Michałkowice, była zlokalizowana wzdłuż ogródków działkowych „Malwa”, gdzie funkcjonowała stacja węzłowa Bytków. Stacja ta dysponowała czterema torami stacyjnymi oraz trzema torami bocznicowymi. Z Bytkowa w kierunku Siemianowic odchodziły dwa tory szlakowe, które przekraczały ulicę Oświęcimską w miejscu przejazdu kolejowo-drogowego kat. A.

Lewe tor prowadził między Zakładami Kotłomontaż a Parkiem Górnik w stronę bocznic KWK „Michał”, która była czynna od 1901 do 1998 roku, oraz „HALDEX”, działającej od 1963 do 1994 roku. Prawy tor kręcił się wzdłuż ogródków działkowych „Szarotka” w kierunku Siemianowic i dalej do Szopienic.

Od 1998 roku w Michałkowicach funkcjonują wąskotorowe pociągi turystyczne, które regularnie kursują z Siemianowic Śląskich do Zabytkowej Kopalni Srebra oraz do Skansenu Maszyn Parowych w Tarnowskich Górach oraz do Zalewu Nakło-Chechło w Miasteczku Śląskim. W tym celu zbudowano dwa perony pasażerskie „Bytków” i „Siemianowice Śląskie Wąskotorowe”. Pierwszy z nich zlokalizowany był przy przejeździe kolejowo-drogowym przy ul. R. Traugutta oraz ul. Oświęcimskiej w Michałkowicach, natomiast drugi przed bocznicą KWK Siemianowice Szyb Richter, przy ul. Wieczorka.

Rok 2000 był przełomowy, bowiem GKW zakupiła wagon motorowy MBd1-281, który obsługiwał regularne przejazdy pasażerskie pod nazwą Bytomka, łączące Siemianowice Śląskie Wąskotorowe z Bytkowem, Maciejkowicami oraz Bytomiem. To wydarzenie zapisało się na kartach historii Michałkowic jako początek pierwszego planowego połączenia kolejowego z Michałkowic do Bytomia i Siemianowic Śląskich.

Do roku 1990 na terenie Michałkowic działalność prowadziły liczne bocznice Górnośląskich Kolei Wąskotorowych, a wśród nich znalazły się:

  • Kopalnia Węgla Kamiennego „Siemianowice” Ruch III (KWK „Michał”) – od 1901 roku,
  • Polsko-Węgierska Górnicza Spółka Akcyjna „HALDEX” Zakład Michał – od 1963 roku,
  • Okręgowe Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej Kotłownia „Bytków” – od 1960 do 1983 roku,
  • Kamieniołom Michałkowice – od 1890 do 1945 roku.

Miejski transport zbiorowy

Michałkowice dysponują obecnie 14 przystankami ZTM, które tworzą sieć złożoną z 22 linii, takich jak: 5, 22, 30, 30N, 43, 72, 74, 91, 96, 98, 110, 119, 133, 168, 170, 196, 222, 663, 664, 665 oraz 974. Te linie łączą tę dzielnicę z innymi obszarami Siemianowic Śląskich, a także z innymi głównymi miastami w Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii.

Edukacja

W Michałkowicach dostępna jest różnorodna oferta edukacyjna, która zaspokaja potrzeby zarówno dzieci, jak i dorosłych. Miasto dysponuje wieloma placówkami, które zapewniają wysoki poziom nauczania.

  • Szkoły podstawowe:
    • Szkoła Podstawowa nr 4 (zlokalizowana w Zespole Szkół nr 4),
    • Szkoła Podstawowa nr 13,
    • Szkoła Podstawowa dla Dorosłych (ZSOiZ nr 2).
  • Szkoły średnie:
    • Zespół Szkół Ogólnokształcących i Zawodowych nr 2,
    • Zasadnicza Szkoła Zawodowa nr 2,
    • III Liceum Profilowane,
    • IV Liceum Ogólnokształcące,
    • Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych,
    • Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych.

Oferta edukacyjna w tym mieście jest podzielona na różne etapy, co umożliwia uczniom dostosowanie ścieżki kształcenia do ich indywidualnych potrzeb.

Kultura i rekreacja

Co roku, w wrześniu, na terenie parafii św. Michała Archanioła w Michałkowicach odbywa się niezwykle popularny festyn zwany MichałFest. Wydarzenie to gromadzi wielu mieszkańców oraz gości, którzy chcą uczestniczyć w lokalnej tradycji. Festyny, święta oraz różnorodne uroczystości w Michałkowicach często wzbogacane są występami artystycznymi, wśród których szczególne miejsce zajmuje artyści Józef Skrzek. Jego talent i zaangażowanie sprawiają, że każde wystąpienie na takich wydarzeniach staje się niezapomniane.

Warto również wspomnieć o Parku Górnik, który jest doskonałym miejscem dla osób pragnących spędzić czas na świeżym powietrzu. Znajduje się tu plac zabaw, urokliwy Zameczek, staw oraz trasy rowerowe, które zachęcają do aktywnego wypoczynku.

Obiekty sportowe

W Michałkowicach można znaleźć różnorodne obiekty sportowe. Szczególnie wyróżnia się Kompleks Sportowy „Michał”, który oferuje nowoczesną Halę Zborną oraz wyremontowany basen. W basenie można korzystać z 83-metrowej zjeżdżalni, sauny oraz jacuzzi, co czyni to miejsce idealnym do relaksu oraz uprawiania sportów wodnych.

Kluby sportowe

Michałkowice mogą poszczycić się różnorodnymi klubami sportowymi, które angażują lokalną społeczność w aktywności fizyczne. Do najważniejszych należą:

  • Klub sportowy MKS Siemianowice Trampkarze rocznik 95,
  • Klub futsalowy Futsal Club Siemianowice Śląskie,
  • Klub UKS Mustangi Michałkowickie (hokej na trawie),
  • Klub Sportowy MUKS Michałkowice (siatkówka),
  • Klub Sportowy MKS „Start Michałkowice” (piłka ręczna).

Michałkowiczanie

W kontekście Michałkowic, warto zwrócić uwagę na osobistości, które są z nimi powiązane, szczególnie w kontekście Siemianowic Śląskich. Wśród artystów, którzy swoją twórczością przyczynili się do bogactwa kulturowego regionu, wyróżniają się:

Ważnymi postaciami, które również wpłynęły na lokalną społeczność, są:

  • Józef Skrzek „Gromek” – harcmistrz i oficer rezerwy Wojska Polskiego,
  • Paweł Wójcik – również harcmistrz i oficer rezerwy Wojska Polskiego.

Przypisy

  1. Historia Rozbarku i okolic (SBB-music)
  2. Wincenty Ogrodziński 1937 r., s. 221.
  3. a b HeinrichH. Adamy HeinrichH., Die schlesischen Ortsnamen, ihre Entstehung und Bedeutung. Ein Bild aus der Vorzeit, wyd. 2, Breslau: Verlag von Priebatsch’s Buchhandlung, 1888 r., s. 21, OCLC 456751858 (niem.).

Oceń: Michałkowice

Średnia ocena:4.91 Liczba ocen:16