Wojciech Korfanty

Polityka i administracja

Wojciech Korfanty, urodzony jako Adalbert Korfanty 20 kwietnia 1873 roku w osadzie Sadzawki, a zmarły 17 sierpnia 1939 roku w Warszawie, to wybitna postać w historii Górnego Śląska. Był on przywódcą narodowym, który znacząco wpłynął na sytuację polityczną w tym regionie, angażując się w działania na rzecz jego przyłączenia do Polski.

Korfanty był również związany z chrześcijańską demokracją, co podkreśla jego rolę jako jednego z filarów idei niepodległości. Jego działalność i determinacja w dążeniu do lepszej przyszłości Górnego Śląska uczyniły go jedną z kluczowych postaci w walce o polskość tych terenów. Jako jeden z ojców niepodległej Polski, jego pamięć jest czczona zarówno na Śląsku, jak i w całym kraju.

Życiorys

Młodość

Wojciech Korfanty, syn Józefa i Karoliny Korfanty, dorastał w rodzinie, która z pasją pielęgnowała tradycje polskiego języka, katolickiej religii oraz obyczaje śląskie. Miał czwórkę rodzeństwa, co wpłynęło na jego rozwój osobisty oraz społeczny.

W 1879 roku rozpoczął naukę w niemieckiej szkole ludowej w Siemianowicach. Następnie, od 1885 roku, kontynuował edukację w katowickim Gimnazjum Królewskim, gdzie obecnie mieści się Liceum Ogólnokształcące im. Marii Skłodowskiej-Curie. W trakcie nauki nawiązał wynoszące przyjaźnie z osobami takimi jak Konstanty Wolny, a w szkole utworzył tajne koło promujące polską kulturę oraz literaturę. Kontakty z działaczami z Wielkopolski oraz udział w propolskich zebraniach umocniły jego przekonania polityczne. Krytyka Ottona von Bismarcka doprowadziła do relegowania Korfantego z klasy maturalnej 14 sierpnia 1895 roku. Po ukończeniu szkoły średniej w grudniu tego samego roku, rozpoczął studia na Politechnice w Charlottenburgu.

Jesienią 1896 przeniósł się na Królewski Uniwersytet we Wrocławiu, gdzie mieszkał przy Ottostraße 19 (obecnie ul. Kazimierza Jagiellończyka). Studiował na Wydziale Filozoficznym, a jego zaangażowanie w studentów górnośląskich doprowadziło do przynależności do Towarzystwa Akademików Górnoślązaków, które rozwiązano w 1899 roku. Po przerwie w nauce, podczas której pracował jako korepetytor dla litewskiego arystokraty Zygmunta Jundziłły, wrócił do Wrocławia, by rozpocząć studia na nowo. Żyjąc w pensjonacie na Neue Junkerstrasse 5c (ul. Jana Kilińskiego), Korfanty kontynuował naukę, kończąc ją w Berlinie w 1901 roku.

11 września 1902 roku wziął udział w spotkaniu mającym na celu reaktywację Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Katowicach, gdzie wybrano go na prezesa tej organizacji. Korfanty aktywnie działał w „Sokole” do 1918 roku, szczególnie w okresie przygotowań do powstań śląskich oraz plebiscytów. W 1921 roku wziął udział w I Zlocie Sokolstwa Polskiego w Warszawie.

Działalność polityczna

W latach 1901–1908 Wojciech Korfanty był członkiem Ligi Narodowej i współpracował z Romanem Dmowskim. W 1902 roku został redaktorem naczelnym „Górnoślązaka”. Jego działalność polityczna napotkała trudności, gdyż w 1901 roku został aresztowany za swoje artykuły, które władze uznały za szowinistyczne. Proces zakończył się skazaniem na cztery miesiące więzienia. Korfanty spędził ten czas w zakładzie karnym we Wronkach.

W maju 1909 roku uczestniczył w powołaniu filii Polskiego Towarzystwa Demokratycznego w Poznaniu, a w latach 1903–1912 oraz 1918 roku był posłem do Reichstagu oraz pruskiego Landtagu. W 1905 roku zainicjował wydawanie górnośląskiego organu prasowego – „Polak”, którego został redaktorem naczelnym. W 1908 roku opuścił Endecję, co było wynikiem politycznego zbliżenia z katolickimi duchownymi. W 1912 roku współtworzył Stronnictwo Polskie na Górnym Śląsku, jednak z powodu ataków politycznych zrezygnował z kandydowania w wyborach do Reichstagu w tym samym roku, wyjeżdżając do Berlina.

6 czerwca 1918 roku wygrał wybory uzupełniające do Reichstagu i uzyskał dużą przewagę. Mimo że sprzeciwiał się niemieckim rządom, uzyskał poparcie nawet ze strony Niemców. 25 października tego samego roku, Korfanty wygłosił głośne wystąpienie w Reichstagu, domagając się przyłączenia ziem polskich do państwa polskiego. W 1920 roku był Polskim Komisarzem Plebiscytowym na Górnym Śląsku. Jego publiczne wystąpienia były kontrowersyjne, a pewna obietnica, aby każdy rolnik otrzymał krowę za głosowanie na Polskę, przyczyniła się do powstania historii znanej jako „krowy Korfantego”. Po niekorzystnym wyniku plebiscytu, proklamował i stanął na czele III powstania śląskiego.

Decyzje Korfantego dotyczące prowadzonych działań powstańczych były przedmiotem sprzecznych opinii. Z jego perspektywy, powstanie miało charakter manifestacyjny. Mimo że obrońcy Korfantego uważają, że Polacy posiadali przewagę w starciach, prawdopodobnie nie mieli szans w starciu z regularną armią niemiecką. W lipcu 1921 roku opuścił Górny Śląsk, przeznaczając następstwo Józefa Rymera, który stał się przewodniczącym Naczelnej Rady Ludowej na Górnym Śląsku.

Ostatnie lata

W odrodzonej Polsce, Wojciech Korfanty zasiadał w Sejmie I i II kadencji jako poseł związany z Chrześcijańską Demokracją. Wobec niemożności utworzenia gabinetu Artura Śliwińskiego, został 14 lipca 1922 roku desygnowany na premiera, ale nie zdołał utworzyć rządu. Od października 1923 roku pełnił funkcję wicepremiera rządu Wincentego Witosa.”.

Po przewrocie majowym w 1926 roku, Korfanty stał się zagorzałym przeciwnikiem rządów sanacyjnych. 19 września 1927 roku poseł Antoni Langer wniósł sprawę przeciwko Korfantemu, co doprowadziło do jego postawienia przed Sądem Marszałkowskim. Proces zakończył się częściowym uwolnieniem Korfantego, co skłoniło go do napisania broszury pt. „Odezwa do ludu śląskiego”, w której odpowiedział na zarzuty.

W Korfanty’ego działalności politycznej były widoczne ataki ze strony obozu sanacyjnego. 23 czerwca 1930 roku, podczas dyskusji w Sejmie Śląskim, posłanka sanacyjna Maria Kujawska kilkukrotnie mu przerywała, co skończyło się zderzeniem z jej mężem. Mimo masowego poparcia ze strony duchowieństwa, Korfanty był zwalczany również przez biskupów katowickich: Arkadiusza Lisieckiego i Stanisława Adamskiego.

Po rozwiązaniu Sejmu Śląskiego, 26 września 1930 roku Korfanty został aresztowany i umieszczony w Twierdzy Brzeskiej, gdzie był fizycznie i psychicznie maltretowany. Po pewnym czasie powrócił na Górny Śląsk, gdzie żył w obawie przed kolejnym aresztowaniem, a także zasiadał w Sejmie Śląskim oraz Senacie RP III kadencji.

Wiosną 1935 roku, obawiając się represji, Korfanty wyjechał na emigrację do Pragi. Tam aktywnie uczestniczył w opozycji wobec rządów sanacyjnych. W 1936 roku współorganizował Front Morges, a w rok później objął prezesurę chadeckiego Stronnictwa Pracy. Pomimo starań nie mógł wrócić do kraju, nawet na pogrzeb syna Witolda w 1938 roku, ponieważ rząd odmówił wydania mu zgody na powrót.

Po aneksji Czechosłowacji, Korfanty przeszedł przez Niemcy do Francji. W kwietniu 1939 roku powrócił do Polski, ale został aresztowany i uwięziony na Pawiaku, gdzie spędził blisko trzy miesiące, a jego stan zdrowia szybko się pogarszał. Obawy o życie Korfantego potwierdził sędzia śledczy, który wydał decyzję o jego zwolnieniu. Niestety, po operacji 11 sierpnia, lekarze zdiagnozowali poważne uszkodzenia wątroby. Mimo wszelkich starań, Korfanty zmarł 17 sierpnia 1939 roku w szpitalu św. Józefa przy ul. Hożej.

Po jego śmierci, 20 sierpnia 1939 roku, odbył się pogrzeb, na który zgromadziło się około 5 tysięcy ludzi w kościele Świętych Apostołów Piotra i Pawła. Jego ciało spoczęło w grobowcu rodzinnym na cmentarzu przy ul. Francuskiej w Katowicach (aleja główna, B 22).

Życie prywatne

Wojciech Korfanty, znany polski polityk, miał narzeczoną, którą była Elżbieta Szprotówna, ekspedientka z bytomskiego domu towarowego braci Barasch. Ślub pary planowano na 1 lipca 1903 w kościele pw. Świętej Trójcy. Jednak w przeddzień ceremonii pojawiły się nieoczekiwane komplikacje. Proboszcz Reinhold Schirmeisen zażądał od Korfantego przeprosin, które były związane z jego wcześniejszą krytyką proniemieckich duchownych, którzy odmawiali Polakom sakramentów za czytanie prasy pro-polskiej. Możliwe, że za tym żądaniem stał kardynał Georg Kopp, który władał diecezją wrocławską.

Korfanty postanowił jednak nie składać przeprosin i wyjechał z Elżbietą za granicę – do Krakowa. Tam, po spełnieniu wymogów sześciu tygodni zamieszkania w monarchii habsburskiej, para wzięła ślub 5 października 1903 w kościele pw. św. Krzyża, przy wsparciu kleru krakowskiego.

W efekcie tego związku urodziło się czworo dzieci: Witold (ur. 1910, zm. 1938), Zbigniew (ur. 1905, zm. 18 lipca 1970 w Dallas), Halżka Kozłowska (zm. 1990 w Bostonie) oraz Maria Ullman (ur. 25 marca 1908 w Katowicach, zm. 6 października 1996 w Nowym Jorku). Korfantowie doczekali się także pięciorga wnuków: Teresy i Marii Rupp, córek Halżki, Wojciecha i Feliksa Korfanty, synów Zbigniewa oraz Wojciecha Ullmanna, syna Marii.

W wyniku tumultów II wojny światowej rodzina musiała opuścić Polskę w 1939 roku, osiedlając się m.in. w Kanadzie oraz Wielkiej Brytanii. Maria Ullman, najstarsza córka Korfantego, w testamencie przekazała wiele cennych pamiątek do Muzeum Archidiecezjalnego w Katowicach. Po zakończeniu wojny, Elżbieta Korfanty wróciła do Polski w 1945 roku, osiedlając się w Katowicach u swoich sióstr. Zmarła 8 stycznia 1966 roku i znalazła spoczynek w grobowcu obok męża.

Dodatkowo W. Korfanty miał braci: Andrzeja (1879–1973) i Jana (ur. 1883, zm. w grudniu 1947).

Ordery i odznaczenia

Wojciech Korfanty, jako wybitna postać w historii Polski, otrzymał wiele uznawanych nagród oraz odznaczeń. Poniżej przedstawiamy jego najważniejsze wyróżnienia:

  • Order Orła Białego – 1997 (przyznany pośmiertnie),
  • Krzyż Walecznych – czterokrotnie (1922).

Upamiętnienie

Wojciech Korfanty, jako ważna postać w historii Polski, doczekał się licznych form upamiętnienia. Jego nazwa towarzyszy wielu miejscom i wydarzeniom, które mają na celu uwiecznienie jego dziedzictwa.

Jednym z elementów jego pamięci jest Korfanty (pociąg pancerny), który odegrał istotną rolę w czasie III powstania śląskiego w 1921 roku. Ponadto, Korfanty (samochód pancerny) również nosi jego imię, co pokazuje znaczenie Korfantego w kontekście militarnego dziedzictwa.

Na mapie Polski znajdziemy liczne miejsca nazwane jego imieniem. Warto wspomnieć o Placu Wojciecha Korfantego w Wodzisławiu Śląskim, który, podobnie jak inne obiekty, takie jak Aleja Wojciecha Korfantego w Katowicach, uczciły jego pamięć.

Listę miejsc, w których możemy spotkać odniesienia do tej wybitnej postaci, mogą wzbogacać: ulice Korfantego w Bełchatowie, Bydgoszczy, Gorzowie Wielkopolskim, czy też Wrocławiu. Szeroki zasięg tych nazw wskazuje na szacunek dla Korfantego w różnych regionach Polski.

Kolejnym interesującym przykładem jest Osiedle Korfantego w Żorach i Pomnik Wojciecha Korfantego w Warszawie, odsłonięty w 2019 roku. Elementy te są widocznymi symbolami uznania jego osiągnięć.

Ważnym krokiem w zachowaniu pamięci o Korfantym była także emisja polskiej monety kolekcjonerskiej o nominale 100 000 zł w 1992 roku, z jego wizerunkiem. Moneta ta stworzona została z wysokiej jakości srebra, co wpisuje się w szerszą tradycję upamiętniania wybitnych postaci w historii naszego kraju.

Od 1993 roku przyznawana jest Nagroda im. Wojciecha Korfantego przez Związek Górnośląski, a w 2009 roku powstał fabularyzowany dokument „W pogardzie i chwale. Wojciech Korfanty”, który przybliża jego życie i działalność. Również rok 2009 został ogłoszony przez Sejmik Województwa Śląskiego Rokiem Korfantego, co podkreśla społeczne zainteresowanie jego postacią.

Wizerunek Wojciecha Korfantego można zobaczyć na 17. stronie polskich paszportów wydawanych od 5 listopada 2018 roku. Poczta Polska w 2018 roku wydała znaczek pocztowy o nominale 2,60 zł, zaprojektowany przez Marzannę Dąbrowską i związany z 100. rocznicą odzyskania przez Polskę niepodległości, co również świadczy o trwałej pamięci o Korfantym. Z kolei w 2019 roku Narodowy Bank Polski zaprezentował dwie monety kolekcjonerskie, srebrną o nominale 10 złotych oraz złotą o nominale 100 złotych, upamiętniające jego osiągnięcia.

Film „Korfanty” z 2020 roku, w reżyserii Stefana Skrzypczaka, ukazuje zmagania Wojciecha Korfantego o przyłączenie Śląska do Polski, a odtwórcą głównej roli był Adam Bauman. Transmisje historyczne oraz nowoczesne dzieła kulturalne wpisują się w ciągłe przypominanie o tej ważnej postaci w polskiej historii.

Decyzją Sejmu RP z 22 lipca 2022 roku, rok 2023 ogłoszono Rokiem Wojciecha Korfantego, co zaowocowało również specjalnym wydaniem „Kroniki Sejmowej”.

Korfanty jest także jednym z bohaterów polskiego serialu historycznego „Najdłuższa wojna nowoczesnej Europy”, gdzie rolę Korfantego grał Wojciech Alaborski, pod kierownictwem reżysera Jerzego Sztwiertni.

Na zakończenie, 11 października 2023 roku na dziedzińcu Opolskiego Urzędu Wojewódzkiego odsłonięto kolejny pomnik Wojciecha Korfantego, stworzony jako owoc współpracy Oddziału Instytutu Pamięci Narodowej i Wojewody Opolskiego, Sławomira Kłosowskiego. Pomniki, ulice, nagrody i inne formy upamiętnienia obrazuje jak ważną rolę Korfanty odegrał w kształtowaniu niepodległej Polski.

Oceń: Wojciech Korfanty

★★★★★
Średnia ocena:4.71 Liczba ocen:23