Budynek administracyjno-mieszkalny Fabryki Kotłów Parowych Fitznera

---

Historia

W 1856 roku, na terenach Laurahuty, mistrz kuźniczy Wilhelm Fitzner zainicjował działalność swojego warsztatu kotlarskiego. Początkowo zajmował się on naprawą kotłów, ale z biegiem czasu rozpoczął ich produkcję – w szczególności, nitowanych kotłów parowych. W 1869 roku jego syn, również o imieniu Wilhelm, postanowił zbudować nową fabrykę, która powstała w sąsiedztwie Fabryki Śrub i Nitów, rozpoczynając działalność w 1870 roku. Od 1875 roku fabryka specjalizowała się w produkcji jednostek spawanych, a wyroby marki Fitzner zaczęły zdobywać liczne nagrody i wyróżnienia podczas wystaw i targów.

Na terenie zakładu, po drugiej stronie fabryki, przy obecnej ulicy Powstańców, rozpoczęto budowę gmachu administracyjnego. Budowa zakończyła się w 1878 lub 1889 roku; na drugą datę wskazuje kartusz umieszczony nad portalem wschodniego wejścia, gdzie widnieje inskrypcja: „1889”.

Wraz z wybuchem II wojny światowej, w 1939 roku, zakład został przejęty przez Niemców, którzy przystosowali jego produkcję do celów zbrojeniowych. Po wojnie, w 1945 roku, powstały Zakłady Naprawy Czołgów, a 22 maja przedsiębiorstwo przeszło szereg reorganizacji i zostało nazwane Wojskowe Zakłady Mechaniczne. Dzisiaj produkcję kontynuuje firma Rosomak.

Warto dodać, że dawny gmach administracyjny został 30 kwietnia 1993 roku wpisany do rejestru zabytków. Po jego sprzedaży w prywatne ręce, nowy właściciel rozpoczął w około 2007 roku remont, jednak od dłuższego czasu budynek pozostaje opuszczony.

Charakterystyka

Dawny budynek administracyjno-mieszkalny Fabryki Kotłów Parowych Fitznera zlokalizowany jest przy ulicy Powstańców 10 w Siemianowicach Śląskich, w obrębie dzielnicy Centrum. Obiekt ten został wpisany do rejestru zabytków pod numerem A/1525/93, a cała działka jest objęta ochroną konserwatorską.

Budynek wyróżnia się dwukondygnacyjną strukturą oraz wysokim przyziemiem. Zaprojektowany w stylu neorenesansowym, posiada szesnastoosiową fasadę skierowaną na południe, która jest zdobiona elementami architektonicznymi przypominającymi renesans holenderski lub gdański. Zastosowanie cegły klinkierowej nadaje elewacji solidności, a ciekawe tynkowane boniowanie ozdabia rogi oraz ryzalitów budynku. Ponadto, użyto podobnych rozwiązań wokół okien, które są prostokątne i wyposażone w naczółki o kształcie łuku odcinkowego.

Gmach posiada odrębne stylowe frontony, które w trakcie jednego z remontów straciły część detali, ale wciąż dominują nad dwoma bocznymi ryzalitami zwieńczonymi mansardową nadbudową z trzema oknami. Konstrukcja dachu ma dwuspadowy kształt, a na mansardach umieszczono niewielkie lukarny, które zostały zakończone spiczastymi daszkami. Wysokie kominy górują nad kalenicą dachu, co dodaje mu charakterystycznego wyglądu.

Wejścia do budynku są zdobione rozczłonkowanymi portalami zwieńczonymi trójkątnymi tympanonami, które spoczywają na boniowanych pilastrach. W centrum każdego nadproża umieszczono tarczę herbową z symbolem przemysłu – skrzyżowanymi młotkami oraz kołem zębatym. Kartusz nad lewym wejściem jest pusty (dawniej z napisem „W. FITZNER”), natomiast nad prawym widnieje inskrypcja z datą: „1889” (pierwotnie: „ERBAUT 1889”).

Wnętrze budynku jest podzielone przez korytarze, które prowadzą przez skrajne ryzality i kończą się ukośnymi ścianami. W tych ścianach zainstalowane są drzwi z secesyjnymi klamkami, umieszczonymi na wysokich wysokościach. Za tymi drzwiami znajduje się przestronna sala zajmująca całą szerokość budynku, wsparta smukłymi metalowymi kolumnami. Dodatkowo, obiekt otacza ogrodzenie o niskiej podmurówce z metalowymi przęsłami, a eleganckie murowane słupki, pierwotnie zwieńczone dużą kulą, harmonizują z całością architektury budynku.

---

Oceń: Budynek administracyjno-mieszkalny Fabryki Kotłów Parowych Fitznera

---