Ulica Powstańców w Siemianowicach Śląskich

---

Charakterystyka i przebieg

Ulica Powstańców znajduje się w całości w obrębie dzielnicy Centrum Siemianowic. Numeracja budynków rozpoczyna się od północno-wschodniej strony – adresy parzyste usytuowane są po północnej stronie, natomiast nieparzyste naprzeciwko. Z północno-zachodniej strony ulica Powstańców krzyżuje się na rondzie Maciej z innymi ważnymi ulicami: Fitznerów, która prowadzi dalej w kierunku południowo-zachodnim, Śląską, kierującą się na północny zachód, oraz 1 Maja, prowadzącą na północny wschód.

Od tego punktu ulica Powstańców biegnie prostoliniowo w kierunku południowo-wschodnim, kończąc swój bieg na skrzyżowaniu z ulicami: Cmentarnej, która prowadzi na północny wschód, Mysłowicką, kierującą się na południowo-wschodni szlak (ta droga dalej prowadzi w stronę Katowic przez Sadzawki), oraz J. Kilińskiego, która biegnie na południowy zachód w kierunku Hugo. Całkowita długość ulicy wynosi około 810 metrów.

Warto zwrócić uwagę, że ulica Powstańców stanowi drogę powiatową, a w systemie TERYT figuruje pod numerem 17354. Mieszkańcy tej ulicy posługują się kodem pocztowym 41-100. W roku 2014 na ulicy Powstańców mieszkało 1461 osób, a wierni rzymskokatoliccy zamieszkujący tę ulicę przynależą do parafii Krzyża Świętego.

Wzdłuż ulicy Powstańców kursują autobusy, które są organizowane na zlecenie Zarządu Transportu Metropolitalnego (ZTM). Na tej trasie znajdują się trzy przystanki: Siemianowice Kościół (w kierunku ulicy Śląskiej), Siemianowice Pszczelnicza oraz Siemianowice Powstańców. W połowie listopada 2021 roku zatrzymywały się tu 6 linii w kierunku Katowic oraz 8 linii (w tym jedna nocna) w stronę Centrum, co umożliwia mieszkańcom łatwe połączenie z innymi dzielnicami oraz wybranymi lokalizacjami w Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii, w tym z Bytomiem, Chorzowem, Katowicami, Sosnowcem i Świętochłowicami.

Historia

Ulica Powstańców, znana obecnie pod tą nazwą, ma swoją historię sięgającą końca lat 50. XIX wieku, kiedy to na terenie kolonii Wandy powstała główna arteria tej okolicy. W czasach jej powstania, zabudowa ulicy obejmowała szereg domów, które znajdowały się po południowej stronie drogi, a sama ulica nosiła nazwę Wandastrasse, na cześć hrabiny Wandy Henckel von Donnersmarck.

W 1869 roku Wilhelm Fitzner rozpoczął przy dzisiejszej ulicy Powstańców budowę Fabryki Kotłów Parowych, która rozpoczęła działalność rok później. Z kolei po drugiej stronie ulicy, w latach 1878 lub 1889, oddano do użytku gmach dyrekcji tejże fabryki. W dniu 1 kwietnia 1873 roku powstała parafia Krzyża Świętego, a kamień węgielny pod obecny kościół parafialny został wmurowany 29 czerwca 1881 roku. Neogotycka świątynia, zaprojektowana przez bytomskiego architekta Paula Jackischa, została poświęcona 23 września 1884 roku przez biskupa Hermana Gleicha.

Na przełomie XIX i XX wieku oraz na początku XX stulecia ulica została wzbogacona o kamienice mieszczańskie z lokalami handlowo-usługowymi ulokowanymi na parterze. W tamtych czasach rejon ulicy Powstańców należał do gminy Huta Laura. W początkach XX wieku przy numerze 12 zaczęło funkcjonować kino „Adler”, później przekształcone w „Jedność”, jedno z pierwszych kin Górnego Śląska.

W 1922 roku ulica została przemianowana na ulicę Wandy, a od 1936 roku nosi nazwę Powstańców, aby upamiętnić powstańców śląskich. Po zakończeniu II wojny światowej Fabryka Kotłów Parowych Fitznera zmieniła profile produkcji, przekształcając się w zakład wytwarzający broń. Niestety, w latach 80. XX wieku kino „Jedność” spłonęło w przeddzień otwarcia po remoncie.

W 2004 roku ulica Powstańców była domem dla 1614 osób, a w 2014 roku liczba ta spadła do 1461 mieszkańców, co oznaczało prawie 9,5% spadek. W latach 2009–2010 miejsce to zostało zmodernizowane, w tym skrzyżowanie ulic: 1 Maja, Śląskiej, Powstańców i Fitznerów, na którym powstało rondo Maciej.

Rondo ma średnicę 35 metrów i zostało wyposażone w nowe chodniki i oświetlenie, zapewniając dodatkowo cztery przejścia dla pieszych. 18 lipca 2014 roku, po remoncie kamienicy przy ulicy Powstańców 16, otwarto trzygwiazdkowy hotel „Kołodziej”. Z kolei w okresie między majem a czerwcem 2017 roku zmodernizowano nawierzchnię jezdni na całej długości ulicy.

W dniu 15 czerwca 2021 roku miało miejsce odsłonięcie muralu na ścianie zakładów Rosomak, który przedstawia bohaterów III powstania śląskiego, w tym płk. Emila Stanka oraz dyktatora dwóch powstań śląskich Wojciecha Korfantego. Mural powstał w ramach współpracy spółki Rosomak i Fundacji Polskiej Grupy Zbrojeniowej.

Ulica Powstańców była niejednokrotnie częścią tras wyścigu Tour de Pologne, w tym: IV etapu 70. konkursu 31 lipca 2013 roku, IV etapu 71. konkursu 6 sierpnia 2014 roku oraz I etapu 77. konkursu 5 sierpnia 2020 roku. Ponadto odbywały się tutaj coroczne zawody Silesia Marathon, w tym: VI edycja 5 października 2014 roku, VIII edycja 2 października 2016 roku, IX edycja 1 października 2017 roku, X edycja 7 października 2018 roku, XI edycja 6 października 2019 roku, XII edycja 4 października 2020 roku oraz XIII edycja 3 października 2021 roku.

Obiekty historyczne i zabytkowe

Ulica Powstańców, będąca integralną częścią siemianowickiego Śródmieścia, charakteryzuje się gęstą zabudową, w której dominują kamienice mieszczkańskie. Większość z nich powstała na przełomie XIX i XX wieku oraz na początku XX wieku. Z budynków znajdujących się przy tej ulicy, szczególne znaczenie mają nieruchomości pod numerem 4 oraz 18, dla których rozważa się wpis do rejestru zabytków. Wśród kamienic o znaczących wartościach historycznych, które współtworzą tę jednostkę architektoniczną, można wymienić te pod numerami: 19, 20, 24, 31, 33, 40, 42 oraz 56.

Wśród najcenniejszych obiektów o bogatych walorach historycznych i zabytkowych znajdują się:

• Kościół pw. Krzyża Świętego (ul. Powstańców 2) – neogotycki kościół parafialny parafii Krzyża Świętego, który został ukończony w 1884 roku. Jego budowę zaplanował Paula Jackischa, a fundatorem był Hugo II Henckel von Donnersmarck. Warto zwrócić uwagę na ołtarze, wykonane przez rzeźbiarza Bühl z Wrocławia oraz organy stworzone przez firmę Schlag & Söhne, a także na obrazy w ołtarzu głównym, które namalował Joseph Fahnroth z Wrocławia. Sklepienie oraz części ścian zdobią freski autorstwa Stolpera z Nysy. Niestety, w latach 70. XX wieku wiele cennych elementów wyposażenia usunięto.
• Kaplica Adoracji Najświętszego Sakramentu (ul. Powstańców 2) – zbudowana w stylu neogotyckim, stanowi kontynuację wcześniejszej kaplicy Matki Boskiej Bolesnej, która służyła mieszkańcom Siemianowic od 1876 roku. Po ukończeniu nowego kościoła Krzyża Świętego, w 1900 roku zaktualizowano ołtarz, a rok później nad nim usytuowano kaplicę według projektu Goebla, która charakteryzuje się stromym dwuspadowym dachem z ośmioboczną sygnaturką.
• Budynek probostwa parafii Krzyża Świętego (ul. Powstańców 2) – zlokalizowany naprzeciwko kaplicy, zaprojektowany przez Paula Jackischa w 1888 roku. W 1915 roku zbudowano oratorium z południowej strony budynku.
• Krzyż przydrożny (ul. Powstańców 2) – obiekt o znaczeniu religijnym, upamiętniający wiarę lokalnej społeczności.
• Willa (ul. Powstańców 4) – zbudowana w stylu eklektycznym, ceniona za wysoką wartość artystyczną.
• Dawna zabudowa w kompleksie Wojskowych Zakładów Mechanicznych, obecnie Rosomak (ul. Powstańców 5/7) – stanowiąca część historycznych robotniczych zakładów, gdzie pierwotnie znajdowała się Fabryka Kotłów Parowych Fitznera, założona w 1869 roku.
• Kamienica (ul. Powstańców 6),
• Kamienica (ul. Powstańców 8),
• Budynek administracyjno-mieszkalny Fabryki Kotłów Parowych Fitznera (ul. Powstańców 10) – neorenesansowy gmach z lat 1878-1889, który uzyskał wpis do rejestru zabytków 30 kwietnia 1993 roku (nr rej.: A/1525/93, obecnie A/1036/22; granice ochrony obejmują całą działkę),
• Kamienica (ul. Powstańców 11),
• Kamienica (ul. Powstańców 11a/11b),
• Kamienica (ul. Powstańców 13),
• Kamienica (ul. Powstańców 16),
• Kamienica (ul. Powstańców 18),
• Kamienica (ul. Powstańców 19),
• Kamienica (ul. Powstańców 20),
• Kamienica (ul. Powstańców 21),
• Kamienica (ul. Powstańców 22),
• Kamienica (ul. Powstańców 23),
• Kamienica (ul. Powstańców 24),
• Kamienica (ul. Powstańców 25),
• Kamienica (ul. Powstańców 27),
• Kamienica (ul. Powstańców 29),
• Kamienica (ul. Powstańców 29a),
• Kamienica (ul. Powstańców 31/31a),
• Kamienica (ul. Powstańców 33),
• Kamienica (ul. Powstańców 35),
• Kamienica (ul. Powstańców 40),
• Kamienica (ul. Powstańców 42),
• Kamienica (ul. Powstańców 50),
• Kamienica (ul. Powstańców 52),
• Krzyż przydrożny (ul. Powstańców 56) – pochodzący z 1860 roku, fundowany przez Jablonkę, typ Boża Męka, wykonany w piaskowcu, usytuowany na uskokowo zwężającym się cokole.

Gospodarka i instytucje

Ulica Powstańców orazulica Śląska pełnią rolę głównych arterii handlowo-usługowych w Siemianowicach Śląskich. Z danych z 2014 roku wynika, że łącznie zarejestrowano 147 przedsiębiorstw przy ulicy Powstańców, w tym przeważająca liczba, bo aż 141, stanowiły mikro i małe firmy, a jedynie 6 to średnie oraz duże podmioty. Na dzień połowy listopada 2021 roku w systemie REGON było już 465 różnych podmiotów gospodarczych, które znajdowały się pod tym adresem, co wskazuje na dynamiczny rozwój okolicy.

Warto podkreślić, że wśród funkcjonujących tutaj przedsiębiorstw wyróżniają się znaczące instytucje, takie jak m.in.: producent wozów bojowych Rosomak z siedzibą przy ul. Powstańców 5/7, hotel „Kołodziej” (ul. Powstańców 16), a także wiele różnorodnych zakładów mięsnych, stowarzyszeń, firm budowlanych, kwiaciarni, wspólnot mieszkaniowych oraz warsztatów i sklepów motoryzacyjnych. Dodatkowo, w tej okolicy można znaleźć piekarnię, gabinety lekarskie, agencję ubezpieczeniową, restaurację, salony fryzjerskie oraz sklepy wielobranżowe, hurtownie, a także gospodarstwa rolne.

Również szereg instytucji ma swoją siedzibę na ulicy Powstańców. W szczególności wymienić należy:

• Rzymskokatolicką Parafię Krzyża Świętego (ul. Powstańców 2),
• Miejską Bibliotekę Publiczną im. Anny Szaneckiej w Siemianowicach Śląskich, Filia nr 9 (ul. Powstańców 54a).

---

Oceń: Ulica Powstańców w Siemianowicach Śląskich

---