Zdzisław Janeczek

---

Rodzina

Protagonista dorastał w rodzinie, która miała głębokie tradycje związane z niepodległością Polski. Wujowie ze strony matki: Domin Brandys (numer obozowy 1463), Augustyn Kadłubek (n.o 28870) oraz Józef Kozubik (n.o 11127) byli powstańcami śląskimi, którzy oddali życie w obozie KL Auschwitz. Z kolei z strony ojca rodzina kultywowała pamięć o wydarzeniach z 1863 roku oraz o Legionach Józefa Piłsudskiego.

Warto zauważyć, że stryjowie Zdzisława również brali udział w walkach we wrześniu 1939 roku, jako żołnierze ZWZ-AK. Najbliżsi członkowie rodziny zaangażowali się w Powstanie Warszawskie w 1944 roku. Warto również wspomnieć o ojcu chrzestnym, Leopoldzie Słowiku, który brał udział w wojnie w 1920 roku i został odznaczony Krzyżem Legionowym.

W linii męskiej protoplaści rodziny nosili przydomek vel Bernach, co zostało udokumentowane w metrykach kościoła pw. św. Franciszka Ksawerego w Krasnymstawie od XVIII wieku, który pełnił rolę katedry chełmskiej.

Działalność Naukowa

W 1977 roku Zdzisław Janeczek uzyskał tytuł magistra na Uniwersytecie Śląskim, w Katowicach, na Wydziale Nauk Społecznych. Następnie, w 1987 roku, zdobył stopień doktora na Wydziale Historyczno-Filozoficznym Uniwersytetu Łódzkiego. Jego edukacja miała miejsce pod kierunkiem wybitnych uczonych, takich jak prof. Jan Lubicz-Pachoński oraz prof. Henryk Kocój. W okresie 1977–1984 pracował jako profesor szkoły średniej, prowadząc zajęcia z historii w I Liceum Ogólnokształcącym im. Jana Śniadeckiego w Siemianowicach Śląskich.

W tym czasie był także inicjatorem i założycielem uczniowskiego „Teatru Faktu Historycznego”, który zajmował się przedstawianiem utworów opartych na literaturze Wielkiej Emigracji. W 1980 roku zorganizował uroczyste obchody 150-lecia Powstania Listopadowego, z głównym punktem programu, którym było widowisko historyczne. Po 1985 roku Zdzisław Janeczek pracował jako starszy asystent w Instytucie Literatury i Kultury Polskiej UŚ w Katowicach, a następnie przez wiele lat jako adiunkt i starszy wykładowca w różnych instytutach, takich jak Instytut Nauk Społecznych na Uniwersytecie Ekonomicznym im. Karola Adamieckiego.

Ponadto, pełnił ważne funkcje, między innymi prodziekana ds. studenckich oraz prodziekana ds. edukacji na Wydziale Ekonomii. W latach 1996–2008 był kierownikiem Zakładu Historii Gospodarczej i Politologii w Katedrze Nauk Humanistycznych. W swojej pracy naukowej Zdzisław Janeczek jest autorem aż 411 publikacji, w tym zarówno autorskich, jak i współautorskich książek oraz redakcji naukowych. Jego prace były tłumaczone na języki obce, w tym rosyjski, ukraiński i angielski, a artykuły ukazały się w renomowanych pismach, takich jak „Studia Historyczne” oraz „Przegląd Historyczny”.

Jego prace były również częścią różnych cykli publikacji, takich jak Prace Instytutu Bibliotekoznawstwa Uniwersytetu Śląskiego, Wydawnictwa Akademii Ekonomicznej im. K. Adamieckiego, Prac Naukowych Uniwersytetu Łódzkiego oraz Rozpraw Wydziału Historyczno-Filologicznego Towarzystwa Naukowego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Dodatkowo, Janeczek współpracował z Muzeami w Siemianowicach Śląskich, Chorzowie oraz Zamościu, a także z Uniwersytetem w Mińsku.

Uczestniczył w ponad 70 międzynarodowych oraz krajowych konferencjach naukowych. Brał udział w projekcie Rozbite Imperium, organizującym cykl konferencji i debat z okazji stulecia odzyskania niepodległości przez państwa powstałe po upadku Imperium Rosyjskiego. W 2017 roku brał udział w konferencji, która odbyła się w Kijowie i nawiązał przyjaźń z prof. Jazapem Januszkiewiczem, białoruskim historykiem. Uczestniczył również w III Międzynarodowej Konferencji w Mińsku, dotyczącej spuścizny czasów historycznych.

W latach 1988–1991 współpracował z Ogólnym Interdyscyplinarnym Zespołem Naukowo-Badawczym „3 Maja w tradycji i kulturze polskiej”, a także brał udział w Międzynarodowym Sympozjum na temat powstania listopadowego, organizowanym przez Polskie Towarzystwo Historyczne oraz Polską Akademię Nauk.

Członek stałej Komisji Historii Śląska Polskiej Akademii Umiejętności od 2014 roku, przewodniczył Radzie Muzealnej Muzeum Miejskiego w Siemianowicach Śl, był także członkiem Komitetu Redakcyjnego „Rocznika Muzealnego” oraz wsparł Związek Kombatantów RP i Byłych Więźniów Politycznych.

Działalność Publiczna

Od 1 września 1980 r. Zdzisław Janeczek stał się członkiem NSZZ „Solidarność” Region Śląsko-Dąbrowski. W 1981 roku uczestniczył jako delegat tego regionu w Zjeździe Historyków NSZZ „Solidarność” w Warszawie, gdzie powołano Komisję do rozmów z rządem na temat nowych programów podręczników historii. W latach 1980–1981 współpracował z Międzyzakładową Komisją Założycielską Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność” działającą przy Kombinacie Budownictwa Węglowego „Fabud” w Siemianowicach Śląskich oraz jako konsultant Radia „Solidarność”, pod przewodnictwem Jerzego Cabona, pracownika Śląskich Zakładów Przemysłu Cukierniczego Hanka S.A.

Wraz z Wiesławem Przybyłkiem i Marianem Ignasiakiem, Janeczek był redaktorem „Biuletynu Informacyjnego NSZZ Solidarność KBW Fabud Siemianowice Śląskie”, który rozpoczął swoją działalność w październiku 1980 roku. Jego zaangażowanie obejmowało również kolportaż wydawnictw niepodległościowych oraz opozycyjnych. W latach 1980–1981 był członkiem Zarządu Regionalnej Komisji Historycznej przy NSZZ „Solidarność” Region Śląsko-Dąbrowski. Po wprowadzeniu stanu wojennego, jego działalność opozycyjna nie ustawała; organizował pomoc dla rodzin internowanych, a także ukrywał pieczęcie i sztandary związkowe. W latach 1982–1989 kontynuował kolportaż wydawnictw i ulotek opozycyjnych.

Od 2016 roku Janeczek redagował dział historyczny Śląskiego Kuriera „Wnet”, gdzie naczelnym redaktorem była Janina Jadwiga Chmielowska. W tym okresie rozpoczął współpracę z Piotrem Hlebowiczem, literatem i drukarzem, oraz Karolem Gwoździewiczem, kolporterem niezależnych wydawnictw, który miał również głębokie korzenie w ruchu niepodległościowym oraz w historii legionowej, jako potomek legionisty J. Piłsudskiego i powstańców śląskich, działających w Grupie „Wawelberga”.

Od 1978 roku Zdzisław Janeczek był członkiem i wieloletnim wiceprezesem Towarzystwa Przyjaciół Siemianowic Śląskich. Piastował urząd prezesa Siemianowickiego Towarzystwa Oświatowego im. Wojciecha Korfantego (STO) w latach 1994–2005. Jego inne aktywności obejmowały funkcję radnego miasta Siemianowice Śląskie z list NSZZ „Solidarność” oraz Stronnictwa Demokratycznego (SD) w latach 1984–1988, a także dokooptowanie z listy Siemianowickiego Towarzystwa Oświatowego im. Wojciecha Korfantego (STO) w latach 1994–1999 oraz z listy Akcji Wyborczej „Solidarność” w latach 1999–2003. Poza tym, od 2000 roku był członkiem Zarządu Głównego Krajowego Towarzystwa Obrony Zachodnich Kresów Polski z siedzibą w Krakowie, gdzie współpracował z takimi osobami jak Jadwiga Rudnicka, prof. Zygmunt Woźniczka, Stanisław Jan Rostworowski oraz Artur Janicki, znany krakowski dokumentalista.

Jego wpływ na kulturę i historię regionu był zauważalny również poprzez działalność w Radzie Programowej Stowarzyszenia „Polski Śląsk” (2003 r.), Komitecie Społecznym „Polonia Restituta” jako przewodniczący w latach 1994–1995, członkostwo w Fundacji „Pałac”, którą założył w 1990 roku, a także w Radzie Wydawniczej Muzeum Miejskiego w Siemianowicach Śląskich od 2002 roku.

Odznaczenia

Zdzisław Janeczek został uhonorowany wieloma prestiżowymi odznaczeniami, które odzwierciedlają jego znaczący wkład w kulturę, edukację oraz działalność patriotyczną. Oto lista wyróżnień, które otrzymał na przestrzeni lat:

• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski – 2020,
• Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” – brązowy – 2019,
• Złoty Krzyż Zasługi – 2009,
• Srebrny Krzyż Zasługi – 1997,
• Krzyż Wolności i Solidarności – 2019,
• Medal Stulecia Odzyskanej Niepodległości – 2019,
• Medal Komisji Edukacji Narodowej – 1998,
• Złota Odznaka Honorowa za Zasługi dla Województwa Śląskiego – 2014,
• Medal Solidarności – 1996,
• Medal Zasłużonemu dla Miasta Siemianowice Śląskie – 2005,
• Laur Bytkowski – 2007 i Laur Siemiona – 2010 „w uznaniu naukowych zasług na niwie historii i kultury miasta” przyznane przez: Towarzystwo Przyjaciół Bytkowa oraz Towarzystwo Przyjaciół Siemianowic Śląskich,
• Odznaka Działacza Opozycji Antykomunistycznej (status osoby represjonowanej) – 2019,
• Medal „Pro Bono Poloniae” – 2023.

Odznaczenia te są dowodem uznania jego działalności w różnych dziedzinach oraz wpływu na lokalną społeczność i kulturę.

Wyróżnienia i nagrody

Zdzisław Janeczek osiągnął liczne sukcesy i został wyróżniony za swoje osiągnięcia literackie oraz naukowe na renomowanych wydarzeniach. Jego elokwencja i zaangażowanie w badania przyniosły mu uznanie w różnych kręgach.

• dwukrotny laureat Fundacji Nagród i Wyróżnień im. Bohaterów Wieży Spadochronowej w Katowicach (1996, 1998),
• wyróżnienie na XIV Wrocławskich Targach Książki Naukowej za książkę: Ród Potockich w odmęcie historii (XVII-XX wiek). Wyd. AE. Katowice 2007 (2010),
• wyróżnienie na XVI Wrocławskich Targach Książki Naukowej za książkę: Poczet dowódców powstań śląskich 1919–1920–1921. Wybrane sylwetki. Wyd. AE. Katowice 2010,
• laureat naukowej nagrody rektorskiej w latach: 1991, 1993, 1996, 1997, 1998, 1999, 2000, 2001, 2002, 2006, 2007, 2008, 2009, 2010,
• wyróżniony Laurem Prezydenta Miasta Siemianowice Śląskie w 1996 roku.

Jego prace i wkład w rozwój kultury oraz nauki na pewno pozostaną w pamięci wielu osób oraz będą nadal inspiracją dla przyszłych pokoleń.

Najważniejsze publikacje

Oto zestawienie znaczących publikacji autorstwa Zdzisława Janeczka, który w znaczący sposób przyczynił się do badań regionalnych i kulturowych.

• Marszałek Wielki Litewski Ignacy Potocki (1750–1809). Katowice 1992,
• Górnicze varia. Katowice 1996,
• Siemianowicki słownik biograficzny. Suplement do monografii „Od Sancovic do Siemianowic”. Katowice 1996,
• Jan Zbigniew Lubicz-Pachoński. Szkic do portretu uczonego. Bibliografia prac prof. dr. hab. Jana Lubicz-Pachońskiego, [w:] Czasy Kościuszki i Napoleona. Jan Zbigniew Lubicz-Pachoński jako badacz epoki. Pod red. Zdzisława Janeczka. Wyd. AE. Katowice 2001; s. 13–97,
• Śląsk wobec polskich walk narodowowyzwoleńczych 1768–1918. Wyd. AE. Katowice 2001,
• Rola polityczna marszałka litewskiego Ignacego Potockiego w okresie Sejmu Wielkiego 1788–1792. Wyd. AE. Katowice 2005,
• Społeczno-patriotyczny wymiar nauczania kardynała Augusta Hlonda (1881–1948), [w:] Ks. Kardynał August Hlond. Pod. Red. Ks. G. Poloka. Wyd. Akademia Ekonomiczna im. K. Adamieckiego i Księgarnia św. Jacka. Katowice 2006, s. 99–169,
• Zapomniany dowódca. Pułkownik Jan Emil Stanek (1895–1961). Komendant Śląskiego Legionu Armii Krajowej. Wyd. Muzeum Miejskie. Siemianowice Śląskie 2007,
• Bytkowskie szkice historyczne. Wyd. Urząd Miasta. Siemianowice Śląskie 2009,
• Poczet dowódców powstań śląskich 1919–1920–1921. Wybrane sylwetki. Wyd. AE. Katowice 2009,
• Ród Potockich w odmęcie historii (XVII-XX wiek). Pod red. Z. Janeczka. Wyd. AE. Katowice 2007 [Wyd. drugie 2010],
• Powstańcy styczniowi „Grekami Europy”. Terror i przemoc w relacjach śląskiej prasy z polskiego powstania 1863 roku. Wyd. AE. Katowice 2013,
• Kpt. Henryk Aleksander Kalemba. Ofiara bezprawia i niechciany bohater. Wyd. Muzeum Miejskie w Siemianowicach Śl. Siemianowice Śląskie 2019,
• Górny Śląsk a wojna polsko-bolszewicka na łamach „Gwiazdki Cieszyńskiej”. Relacje i komentarze. Wyd. Muzeum Miejskie w Siemianowicach Śl. Siemianowice Śląskie 2020,
• Słowo o siemianowickiej „Solidarności”. Rocznik Muzealny. Siemianowice Śl. 2020/19, s. 5–101,
• Siemianowice i siemianowiczanie w powstaniach śląskich 1919–1920–1921. Wyd. Muzeum Miejskie w Siemianowicach Śl. Siemianowice Śląskie 2022,
• Siemianowickie „Ateny”. Jubileusz 100-lecia I Liceum Ogólnokształcącego im. Jana Śniadeckiego w Siemianowicach Śląskich 1923-2023. Wyd. Muzeum Miejskie w Siemianowicach Śląskich 2023,
• Mity i historie rodzinne. W poszukiwaniu własnych korzeni. Wyd. Muzeum Miejskie w Siemianowicach Śląskich. Siemianowice Śląskie 2024.

Zainteresowania

Osoba ta, z zamiłowaniem pasjonująca się książkami oraz kolekcjonowaniem różnych form sztuki, takich jak grafika czy medalierstwo, ma także szerokie zainteresowania artystyczne. Muzyka klasyczna stanowi dla niej nieodzowny element życia, a malarstwo to jedna z form ekspresji, która ją fascynuje.

Kolejnym hobby jest hodowla koni, co świadczy o jej miłości do zwierząt oraz natury. Wśród ulubionych ras psów wyróżniają się owczarek niemiecki i hart polski, co dodaje elementu zróżnicowania oraz głębi w jej zainteresowaniach.

Najważniejsze lektury

Wśród książek, które miały na nią wpływ, ważne miejsce zajmują Biblia, Trylogia autorstwa Henryka Sienkiewicza oraz Mitologia napisana przez Jana Parandowskiego.

---

Oceń: Zdzisław Janeczek

---