Antoni Halor

---

Życiorys

Antoni Halor ukończył z powodzeniem studia na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie w 1965 roku, a następnie kontynuował edukację w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej, Filmowej i Telewizyjnej w Łodzi, gdzie zdobył dyplom w 1971 roku. Owocem jego pracy naukowej była także obrona doktoratu na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach w 2004 roku, skoncentrowana na literaturoznawstwie, a jego praca doktorska nosiła tytuł „Legenda i prawda. Wokół wybranych mitów w kulturze śląskiej”.

Halor był nie tylko uznawanym autorem filmów dokumentalnych, fabularnych oraz animowanych, ale także zrealizował wiele spektakli dla Teatru Telewizji i innych programów telewizyjnych. Jego działalność artystyczna obejmowała również malarstwo, rysunek, grafikę oraz ilustrację książek. Uznawany za jednego z prekursorów mail art, był również twórcą Dyskusyjnego Klubu Filmowego „Kino – Oko” w Katowicach oraz współzałożycielem grupy artystycznej „Onejron”. Od 1965 roku był członkiem Związku Polskich Artystów Plastyków, a od 1971 roku także Stowarzyszenia Filmowców Polskich.

W swojej bogatej twórczości literackiej Halor pozostawił po sobie opowiadania, scenariusze oraz eseje dotyczące sztuki, filmu oraz literatury. Pisał liczne książki o kulturze Śląska, obyczajowości oraz legendach tego regionu. Jego wczesne filmy wyróżnione zostały nie tylko formą artystyczną, ale również dokumentacją lokalnych zjawisk, takich jak nakręcony w szerokiej konwencji westernu dokument „Pożegnanie kolejki”. Głównym tematem tego krótkiego filmu była likwidacja kolejki górniczej kopalni „Siemianowice” oraz jego innowacyjna technika cinemascope, a autorem zdjęć był Michał Bukojemski. Warto zwrócić uwagę na fabułę „Wzgórze Marsa albo Powrót powstańca Śląskiego”, w której główne role odgrywali Tadeusz Kwinta i Maria Hornik.

W latach 1969–1975 Halor często współpracował z Józefem Gębskim, reżyserując wiele filmów oraz wydarzeń artystycznych. Szczególną uwagę warto zwrócić na dokument „Testament”, który stał się jednym z najważniejszych opisów obozu w Oświęcimiu, oparty na prozie Tadeusza Borowskiego. Film zdobył uznanie na krajowych i międzynarodowych festiwalach filmowych, w tym Srebrnego Lajkonika na Krakowskim Festiwalu Filmowym w 1970 roku oraz nagrody na MFF w Tours w 1971 roku, a jego kopia została nawet włączona do zasobów Museum of Modern Art w Nowym Jorku. Halor dostarczył także widzom realistyczne filmy o pracy górników, takie jak „Czarne-zielone” oraz „Czarne słońce”, które, mimo zdobycia nagrody na festiwalu w Krakowie w 1971 roku, zostały wycofane z emisji przez cenzurę.

Jego dalsze prace to m.in. „Człowiek z laską”, który zdobył Nagrodę Główną w 1979 roku na festiwalu w Łodzi za ukazanie życia Jerzego Ziętka. W filmach takich jak „Słoneczko jasne zza czarnych gór” Halor dokumentował wspomnienia i pieśni powstańców śląskich, a „Siedem zegarków Gustawa” z 1987 roku przywołuje historię Gustawa Morcinka, zdobywając I nagrodę ZWSD „Epoka”. Również ostatnie dokumenty Halora, takie jak „Ulica, o której trochę wiem”, badają obyczajowe zmiany jakie dotknęły górnośląskie społeczności na przestrzeni XX wieku, przekazując jednocześnie autobiograficzne wątki.

Antoni Halor był również aktywnym twórcą plastycznym, angażując się w malarstwo i grafikę, nieustannie eksploatując swoją pasję od najmłodszych lat. Brał udział w zajęciach w Pałacu Młodzieży w Katowicach, zdobywając wyróżnienia w licznych konkursach. Poza tworzeniem sztuki, jego działalność obejmowała kaligrafię, co czyniło jego prace jeszcze bardziej unikalnymi. W 1967 roku, jako współzałożyciel grupy Oneiron, współpracował z artystami takimi jak Urszula Broll, Zygmunt Stuchlik oraz Henryk Wańek. W 1979 roku Halor wziął udział w rejsie jachtem SY Siemion na Islandię, co stało się początkiem jego serii dzieł nazwanych „Atlantykami”. Wystawiał swoje prace w takich miastach jak Warszawa, Saarbrücken, Katowice, a ważnym wydarzeniem była jego pierwsza wystawa w Warszawie w 1966 roku.

Co więcej, Halor brał udział w wielu wystawach zbiorowych, zarówno w Polsce, jak i za granicą, z jego pracami znajdującymi się w renomowanych instytucjach takich jak Muzeum Górnośląskie, Muzeum Śląskie, Muzeum Historii Katowic, oraz Muzeum Miejskie w Siemianowicach Śląskich. Temat pejzaży górnośląskich często przewijał się w jego twórczości, co odzwierciedlało jego silne związki z miejscem urodzenia.

Na przełomie lat 80. XX wieku Halor zajął się twórczością literacką, co było w znacznym stopniu związane z pogarszającym się stanem zdrowia. Tematyka jego prac koncentrowała się na obyczajowości oraz folklorze Górnego Śląska. Dzięki systematycznemu zbieraniu wiedzy z zakresu literaturoznawstwa, historii oraz filozofii, Halor wydał wiele publikacji prasowych oraz książkowych związanych z tym regionem. W jego dorobku znalazły się takie cykle jak „Podania i legendy naszych miast” oraz „O słynnych zbójcach Eliaszu i Pistulce”. Szczególne wyróżnienie stanowią wydania związane z Siemianowicami, takie jak „Kościół Krzyża Świętego w Siemianowicach”, który powstał w 2006 roku oraz „Wokół dawnej kaplicy siemianowickiego pałacu”, które ukazało się w 1998 roku.

Fascynacja folklorem oraz kulturą Górnego Śląska zaowocowała cyklem „Pejzaż mitologiczny”, którego Halor był współautorem aż do swojej śmierci. W ciągu kolejnych lat wydawał również wiele książek o tej tematyce, w tym o Wojciechu Korfantym, najsłynniejszym siemianowiczaninie. Halor zyskał uznanie środowiska kulturalnego, był bibliofilem oraz miłośnikiem muzyki klasycznej, doskonale grał na flecie, gitarze klasycznej oraz harmonijce ustnej, a także często fotografował, tworząc własną muzykę do filmów.

W końcu spoczął na cmentarzu w Siemianowicach Śląskich przy ul. Michałkowickiej, pozostawiając po sobie trwały ślad w polskim kinie i kulturze.

Upamiętnienie

Władze Siemianowic Śląskich zorganizowały 30 września 2007 roku uroczysty benefis, który miał na celu uhonorowanie 70. urodzin artysty. Uroczystość odbyła się w kinoteatrze „Tęcza” i była połączona z wystawą twórczości plastycznej oraz pokazem filmów, które przybliżyły dok dorobek Antoniego Halora.

W kwietniu 2012 roku w rodzinnym mieście artysty, nazwa skweru przy ulicy Katowickiej została zmieniona na skwer imienia Antoniego Halora, co stanowi dowód na jego znaczenie w lokalnej społeczności. Ponadto, artysta został wybrany na patrona siemianowickiego gimnazjum nr 7, co także świadczy o jego niewątpliwym wpływie na kulturę i edukację regionu.

Rok 2017 przyniósł kolejne wydarzenie upamiętniające Antoniego Halora, gdyż z okazji jego 80. rocznicy urodzin w czerwcu tego samego roku w Muzeum Miejskim w Siemianowicach zainaugurowano stałą wystawę poświęconą artystowi. Możliwość zapoznania się z jego pracami i osiągnięciami na tej wystawie jest cennym wydarzeniem kulturalnym dla mieszkańców i miłośników sztuki.

Nieco później, we wrześniu 2017 roku, w katowickiej Galerii Artystycznej odsłonięto pomnik Antoniego Halora, co uwieńczyło długotrwałe wysiłki na rzecz uhonorowania jego twórczości i życia, a także zbliżyło społeczność do wartości, jakie niósł ze sobą jego dorobek artystyczny.

Filmografia

AKF „Śląsk” (1959–1965)

Antoni Halor zainicjował swoją twórczość filmową w ramach Amatorskiego Klubu Filmowego „Śląsk”, gdzie w latach 1959–1965 zrealizował szereg interesujących dokumentów oraz eksperymentalnych filmów krótkometrażowych.

• O P… sentymentalnie 1960, dokument w formacie 8mm,
• De Rerum Natura 1961, dokument w formacie 8mm,
• Andante Molto Cantabile 1962, eksperymentalny w formacie 8mm,
• Rozdzielenie wód 1962, eksperymentalny w formacie 8mm,
• Transmutacja 1963, film fabularny w formacie 8mm,
• Szkoła 1964, dokument w formacie 8mm,
• Moja hałda 1964, dokument w formacie 8mm,
• Kancjonarz jarosławski 1964, dokument w formacie 8mm,
• Chrysopea albo Mysterium Coniunctionis czyli jak kamień filozoficzny znaleźć można i należy 1965, film fabularny kolorowy w formacie 16mm.

Etiudy szkolne PWSTiF (1966–1968)

W okresie nauki w Polskiej Wyższej Szkole Teatralnej i Filmowej, Halor zrealizował wiele znaczących etiud szkolnych, gdzie pełnił różne funkcje, od reżyserii po scenariusz i obsadę aktorską.

• Asy 1966, scenariusz, współpraca reżyserska, scenografia, obsada aktorska, animacja z aktorem w kolorze,
• Sobowtór 1966, scenariusz, współpraca reżyserska, scenografia, obsada aktorska, groteska trick,
• Kowalski (reż. Irena Wollen) 1966, współpraca reżyserska,
• Sennik sarmacki 1967, scenariusz, reżyseria, obsada aktorska, eksp. kolor,
• Maestro (reż. Janusz Zaorski) 1967, obsada aktorska,
• Zdjęcie ślubne 1967, scenariusz, reżyseria, scenografia, etiuda fabularna,
• Pożegnanie kolejki 1968, scenariusz, reżyseria, dokument kolorowy cinemascope,
• Początek eksperymentu 1968, scenariusz, reżyseria, reportaż, dokument,
• Wzgórze Marsa albo powrót powstańca śląskiego 1968, scenariusz, reżyseria, scenografia, film fabularny (absolutorium).

Twórczość profesjonalna WFDiF, TVP, Se-Ma-For (1969-1991)

Po ukończeniu edukacji, Halor rozpoczął działalność jako profesjonalny twórca w latach 1969–1991, zdobywając uznanie za swoje dokumenty i filmy fabularne.

• Czy chciałbyś pojechać na Wyspy Kanaryjskie 1968, reżyseria, scenariusz, reportaż dla TV,
• Testament 1969, reżyseria, scenariusz, dokument kolorowy,
• Cztery pasje po angielsku 1970, dokument,
• Drzewo szczęśliwe 1970, reżyseria, scenariusz, opracowanie plastyczne, muzyka, animacja,
• Muzeum (reż. Andrzej Piliczewski) 1970, scenariusz,
• Sopot 70 1970, reżyseria, scenariusz, muzyka,
• Joan Baez 1970 (1972), reżyseria, scenariusz, opracowanie plastyczne, muzyka,
• Czarne-zielone 1971, reżyseria, scenariusz, dokument,
• Czarne słońce 1971, reżyseria, scenariusz, dokument dla TV,
• Herosi (reż. Michał Bukojemski, Antoni Halor) 1971, reżyseria, scenariusz, dokument,
• Człowiek równa się człowiek 1971, reżyseria, scenariusz, opracowanie plastyczne, animacja,
• Jeden plus jeden 1972, reżyseria, scenariusz, dokument,
• Nieustraszeni wykonawcy Mozarta 1972, reżyseria, scenariusz, opracowanie plastyczne, animacja,
• Saga Rodu Z. 1972, reżyseria, scenariusz, dokument,
• Notatnik 14 1973, reżyseria, scenariusz, dokument,
• Opis obyczajów 1973, reżyseria, scenariusz, film fabularny,
• Adam i Ewa 1973, reżyseria, scenariusz, dokument fabularny 16mm dla TV,
• planować sukces 1974, reżyseria, scenariusz,
• Wszystkie moje dzieci 1974, dokument fabularny,
• Do dnia 1975, reżyseria, scenariusz,
• Kto? 1975, reżyseria, scenariusz, komentarz, dokument,
• Klowni 1975, reżyseria, scenariusz, komentarz, dokument,
• Plener przemysłowy 1976, reżyseria, scenariusz, dokument,
• Uczeń i Mistrz 1976, reżyseria, scenariusz,
• Teatr z wyobraźni 1976, reżyseria, scenariusz, dokument,
• Suity francuskie J.S. Bacha 1977, reżyseria, scenariusz, muzyka, 16mm TV,
• Jacht 1977, reżyseria, scenariusz, dokument,
• Człowiek z laską czyli portret człowieka praktycznego 1978, reżyseria, scenariusz, dokument,
• Słoneczko jasne zza czarnych gór 1979, reżyseria, scenariusz, dokument,
• Czekanie 1980, reżyseria, scenariusz, dokument,
• Odyseusz 1981, reżyseria, scenariusz, dokument,
• Konrad 1984, reżyseria, scenariusz, dokument,
• Siedem zegarków Gustawa albo eremita skoczowski Morcinek 1986, reżyseria, scenariusz, scenografia, dokument fabularny, 16 mm TV,
• Ulica, o której trochę wiem 1989, reżyseria, scenariusz, muzyka, dokument,
• Elegia o zapomnianym pałacu 1990, reżyseria, scenariusz, komentarz, dokument dla TV,
• Chopin w zomku 1990, reżyseria, scenariusz, dokument dla TV,
• Jest taka góra 1990, reżyseria, scenariusz, dokument dla TV,
• Małe i niespodziewane odkrycie Troi (wyświetlany pod tytułem Małe i niespodziewane odkrycie Śmierci) 1991, dokument, TV.

Realizacje telewizyjne – Teatr TV

Halor był także aktywny w telewizji, gdzie stworzył wiele znanych produkcji teatralnych.

• Żegnam Pana, mr Kowalsky 1974,
• Pani Widmo 1974,
• Doktor Faustus 1975, według T. Manna,
• Teresa Raquin 1976, według E. Zoli,
• Wędrówki mistrza Kościeja 1978, według M. Ghelderode,
• Lizystrata 1980, według Arystofanesa.

Ponadto Halor zrealizował kilka przedstawień w Teatrze Sensacji oraz kilkanaście widowisk rozrywkowych, takich jak Barbórka 70 (1970), Lekcja tańca dla dorosłych (1971), Haszek&Szwejk (1976), a także słuchowiska i audycje radiowe.

Dorobek literacki

Obok działalności filmowej, autor pisał także książki, w których przedstawiał bogatą historię regionu oraz legendy związane z lokalnymi społecznościami.

• Siemianowice. Przewodnik po mieście, 1969,
• Podania i legendy naszych miast, 1987,
• O słynnych zbójcach Eliaszu i Pistulce, 1988,
• O Górze Św. Anny i hrabiach Gaszynach, 1990,
• Pilnuj obowiązku swego – rzecz o Piotrze Kołodzieju, 1992,
• Kalendarz na rok 1994. Nasza ziemia, 1993,
• Podania i legendy mikołowskie, 1995,
• Pejzaż mitologiczny, 1996,
• Opowieści miasta z rybakiem w herbie. Podania i legendy siemianowickie, 1997,
• Bożogrobcy i Pudlyrze. Podania i legendy chorzowskie, 1998,
• Wokół dawnej kaplicy siemianowickiego pałacu, 1998,
• Żarty nieżarty księdza Stabika, 1999,
• Przewodnik Siemianowicki. Wędrówki po mieście i okolicy, 2000,
• Siemianowickie koneksje Józefa Lompy, 2001,
• Nasza buda. Szkice z historii I-go Liceum Ogólnokształcącego w Siemianowicach, 2004,
• Rok obrzędowy na dawnej ziemi bytomskiej, 2004,
• Kalendarze księdza Antoniego Stabika, 2004,
• Kościół Krzyża Świętego w Siemianowicach, 2006,
• Kalendarze siemianowickie na rok 2004, 2005, 2006, 2007, 2008, 2009,
• Wojciech Korfanty: Człowiek charakteru, 2012.

---

Oceń: Antoni Halor

---